Kończą się prace nad projektem Elbląskiego programu na rzecz równego statusu osób z niepełnosprawnościami i zapobiegania niepełnosprawnościom na lata 2012 – 2020. Program zostanie przedłożony Radzie Miejskiej i po jego uchwaleniu stanie się częścią tworzonej Strategii rozwoju miasta do 2020 r. W wyniku realizacji programu osoby z niepełnosprawnością w naszym mieście powinny przestać być obywatelami drugiej kategorii.
Obowiązek opracowania i wdrożenia programu działań na rzecz osób niepełnosprawnych wynika z Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Projekt elbląskiego programu powstał przy szerokiej współpracy organizacji pozarządowych i instytucji zajmujących się osobami niepełnosprawnymi.
Jak napisano we wstępie, Program opiera się na założeniu, że osoby niepełnosprawne mają prawo do samostanowienia, aktywnego i godnego życia, w tym do korzystania z praw i wywiązywania się z obowiązków ustanowionych dla wszystkich obywateli. Dokument nie zawiera szczegółowych zadań, ale określa kierunki i działania, jakie trzeba podjąć, aby osiągnąć powyższy cel, a także, aby niepełnosprawni obywatele mogli w jak największym stopniu uczestniczyć w życiu społecznym miasta i korzystać z jego infrastruktury.
Raczej intuicja niż wiedza
Największą trudność sprawiał brak diagnozy stanu istniejącego. Nie znamy liczby osób z różnymi niepełno sprawnościami. Według ogólnopolskich danych statystycznych osoby te stanowią około 14,3 % społeczeństwa. Gdy doda się ich rodziny i opiekunów, to osoby dotknięte problemami niepełnosprawności mogą stanowić nawet połowę społeczeństwa.
Nie mamy wystarczającej wiedzy o warunkach, w jakich żyją, skali potrzeb w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej i mieszkalnictwa chronionego. Nie mamy aktualnej mapy dostępności miasta. W tej sytuacji cele strategiczne i działania zostały sformułowane w projekcie programu na podstawie wiedzy i doświadczenia członków zespołów, które nad nim pracowały.
Obszary tematyczne
Elbląski program na rzecz równego statusu osób z niepełnosprawnościami i zapobieganie niepełnosprawnościom na lata 2012 – 2020 opracowany został w 5 obszarach problemowych:
I. Promocja zdrowia i profilaktyka
II. Edukacja
III. Zatrudnienie, przekwalifikowania, szkolenia
IV. Budownictwo i komunikacja (w tym mieszkalnictwo chronione)
V. Integracja społeczna
W poszczególnych obszarach znalazły odbicie problemy znane w środowisku osób niepełnosprawnych. W Elblągu brakuje na przykład oferty edukacyjnej dla dzieci z wadami wzroku, nie ma ani jednej placówki oświatowej bez barier architektonicznych, osobom niepełnosprawnym ciągle trudno jest wejść na rynek pracy, rodzicom młodych ludzi potrzebujących wsparcia w codziennym życiu, spędza sen z powiek los ich dzieci, gdy zostaną same, wciąż niewiele osób z niepełnosprawnościami uczestniczy w życiu społecznym. Odpowiednie działania w tym zakresie zawarte zostały w obszarach II, III i IV. W obszarze promocji zdrowia zwrócono uwagę na zdrowie psychiczne i problem uzależnień. W Obszarze V położono nacisk na edukację społeczeństwa, która pozwoli na złamanie złych stereotypów osób niepełnosprawnych.
Najtrudniejszym zadaniem będzie niewątpliwie utworzenie systemu mieszkalnictwa chronionego. Zadanie to zawierała już poprzednia, trzyletnia edycja programu, jednak nic w tym zakresie nie zostało zrobione. Największą trudność stanowi brak lokali – jednak przy dobrej woli władz można ten problem rozwiązać. Organizacje osób niepełnosprawnych muszą dopilnować, żeby tej dobrej woli nie zabrakło.
Od projektu do efektu
Projekt programu zostanie poddany konsultacjom społecznym, zgodnie z obowiązującą procedurą konsultowania projektów uchwał Rady Miejskiej. Swoje uwagi będą mogły wnieść organizacje działające na rzecz osób niepełnosprawnych oraz radni. Liczymy na to, że program zostanie uchwalony przez Radę Miejską w terminie umożliwiającym uwzględnienie go w przyszłorocznym budżecie miasta.
Szczegółowe zadania formułowane będą w rocznych harmonogramach, które określą także wykonawców tych zadań oraz sposoby finansowania. Roczny harmonogram powinien być każdorazowo uwzględniany w budżecie miasta, przy czym środki finansowe na realizację programu będą pozyskiwane także ze źródeł pozamiejskich, o co głównie postarają się organizacje pozarządowe.
Brak wiedzy o aktualnej sytuacji osób niepełnosprawnych nie pozwolił określić wskaźników rezultatów, jakie powinny zostać osiągnięte poprzez realizację programu. W programie zostały założone badania, które pozwolą uściślić działania w rocznych harmonogramach. Z wykonania rocznych harmonogramów zadań sporządzane będą raporty, które pozwolą monitorować realizację całego programu. Zakłada się, że w połowie okresu obowiązywania programu i po jego zakończeniu dokonana zostanie ewaluacja.
Kto tego dopilnuje?
Projekt Programu nie wskazuje osób odpowiedzialnych za jego realizację. Doświadczenie uczy, że personalna odpowiedzialność jest warunkiem koniecznym do prawidłowego wykonania założonych działań.
W Elblągu z urzędu taka odpowiedzialność spadnie zapewne na Pełnomocnika ds. Osób Niepełnosprawnych. Funkcję tę pełni pani Dyrektor Departamentu Społecznego, obarczona na tym stanowisku bardzo trudnymi obowiązkami, szczególnie w zakresie opieki zdrowotnej, która nie jest w stanie poświęcić wystarczająco dużo czasu i uwagi sprawom osób niepełnosprawnych. Zdaniem wielu członków organizacji pozarządowych stanowisko Pełnomocnika ds. osób Niepełnosprawnych powinno zostać wydzielone, analogicznie do stanowiska Pełnomocnika ds. Organizacji Pozarządowych. Wymaga tego zarówno waga problemu i ilość spraw do załatwienia, jak i potrzeba koordynacji pracy placówek i działań prowadzonych na rzecz osób niepełnosprawnych przez różne podmioty. Rzetelny i skuteczny monitoring realizacji opisywanego programu to również pracochłonne zadanie, wymagające dużego zaangażowania i odpowiednich kompetencji. Uchwalając Elbląski program na rzecz równego statusu osób z niepełnosprawnościami i zapobiegania niepełnosprawnościom na lata 2012 – 2020 Rada Miejska powinna wyznaczyć osobę za niego odpowiedzialną. Gdy takiej osoby zabraknie, to tak ważny dla znacznej części elbląskiego społeczeństwa program pozostanie na papierze, jak poprzednie jego edycje.
Teresa Bocheńska Wersja archiwalna wpisu dostępna pod adresem: http://razemztoba.pl/beta/index.php?NS=srodek_new_&nrartyk= 8281
