Roszczenia cywilnoprawne przysługujące wobec sprawcy szkody w postaci uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia, pozbawienia życia oraz naruszenia innych dóbr osobistych człowieka.
Podstawą prawną ewentualnych żądań osoby poszkodowanej w wypadku komunikacyjnym, błędu medycznego lub poszkodowanej w skutek innych zdarzeń, wywołanych przez zachowanie się osób trzecich są przede wszystkim artykuły 444 – 449 kodeksu cywilnego. Przepisy te regulują tzw. szkodę na osobie.
Szkoda na osobie obejmuje uszczerbki wynikające z: uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia, pozbawienia życia oraz naruszenia innych dóbr osobistych człowieka.
Uszczerbki te mogą przybrać postać zarówno szkody majątkowej, jak i niemajątkowej (krzywdy – cierpienie, ból po stracie osoby bliskiej).
Charakterystycznym dla tych żądań, przewidzianych w art. 444-448 k.c., zgodnie z art. 449 k.c., jest niemożność ich zbycia, sprzedaży, chyba, że są wymagalne i że zostały uznane na piśmie albo stwierdzone prawomocny wyrokiem sądu.
Po pierwsze – ustalić winę sprawcy
Usytuowanie przepisów o szkodzie na osobie w tytule VI kodeksu uzasadnia wniosek, że znajdują one zastosowanie jedynie wtedy, gdy odpowiedzialność odszkodowawcza opiera się na podstawie ustalonej winy sprawcy zdarzenia, tj. roszczenia można wysuwać dopiero jeżeli ustalimy osobę winną za powstałą szkodę.
Uwaga! przedawnienie
Ważną jest również kwestia przedawnienia w.w. roszczeń, tj. czasu po upływie którego występowanie z żądaniem do Sądu nie jest, co do zasady, ochroną. Zgodnie z art. 4421 kc, roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletności.
Przestrzeganie powyższych terminów ma rozstrzygające znaczenie dla dochodzenie swoich praw przed sądem, stąd w żadnym wypadku nie można dopuścić do ich uchybienia.
Roszczenia
Podstawowymi roszczeniami przysługującymi osobom pokrzywdzonym, które doznały rozstroju zdrowia lub uszkodzenia ciała są:
1. Żądanie zwrotu wszelkich kosztów leczenia, przejazdów, itp. związanych z doznaną szkodą. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. ( art. 444§1 kc).
2. Żądanie przyznania renty – jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Jeżeli w chwili wydania wyroku szkody nie da się dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa. ( art. 444§ 2 kc).
3. Roszczenie o zadośćuczynienie za doznane krzywdy (cierpienia, ból itp.).
Naprawienie krzywdy może polegać na:
– przyznaniu poszkodowanemu odpowiedniej sumy pieniężnej (art. 445), posiłkowo sądy często odwołują się do stopnia doznanego uszczerbku na zdrowiu, ustalanego procentowo przez biegłych lekarzy sądowych – roszczenie to przechodzi na spadkobierców poszkodowanego, w przypadku, gdy: roszczenie zostało uznane przez dłużnika na piśmie (wobec poszkodowanego) albo jeżeli za życia poszkodowanego zostanie wytoczone powództwo o to roszczenie (tj. gdy poszkodowany umrze w toku procesu albo uzyska prawomocny wyrok przed śmiercią).
– zasądzeniu od sprawcy odpowiedniej kwoty na wskazany cel społeczny (art. 448) – roszczenie to przechodzi na spadkobierców poszkodowanego, w przypadku, gdy: roszczenie zostało uznane przez dłużnika na piśmie (wobec poszkodowanego) albo jeżeli za życia poszkodowanego zostanie wytoczone powództwo o to roszczenie (tj. gdy poszkodowany umrze w toku procesu albo uzyska prawomocny wyrok przed śmiercią).
Naprawienie szkody majątkowej w przypadku śmierci człowieka może być realizowane za pomocą:
roszczenia o rentę (art. 446 § 2):
– osobie, względem której na zmarłym ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny (nie ma tu znaczenia faktyczne wykonywanie tego obowiązku, renta nie może być jednak wyższa, niż kwota, którą zmarły byłby zobowiązany świadczyć – renta obligatoryjna;
– innym osobom bliskim (także krewni, powinowaci, wychowankowie, konkubina), którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego – renta fakultatywna;
roszczenie o jednorazowe odszkodowanie (art. 446 § 3) – dla najbliższych członków rodziny, obejmuje szkody, które nie ulegają uwzględnieniu przy zasądzaniu renty (są to szeroko pojęte szkody majątkowe nieuchwytne lub trudnie do obliczenia np. utrata przez dziecko osobistych starań matki o jego utrzymanie i wychowanie, co stanowi pogorszenie sytuacji życiowej uzasadniające to odszkodowanie, śmierć dorastającego syna, na którego pomoc materialną liczyli w przyszłości rodzice);
roszczenie o zwrot kosztów leczenia i pogrzebu (art. 446 § 1) – temu, kto je poniósł.
Obecnie ustawodawca dokonał zmiany przepisów kodeksu cywilnego tak, aby osoby poszkodowane w skutek śmierci osoby bliskiej mogły również dochodzić roszczenia o zadośćuczynienie tj. odszkodowania za krzywdy związane z cierpieniem po stracie osoby bliskiej, przy czym zmiana ta dopiero wejdzie najprawdopodobniej w przyszłym roku.
Roszczenia te stanowią wyjątek od zasady, że roszczenia odszkodowawcze zostają przyznane jedynie osobom bezpośrednio poszkodowanym. Uruchomienie tych roszczeń warunkuje śmierć poszkodowanego na skutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Nie ma natomiast znaczenia, w jakim czasie po zdarzeniu nastąpiła śmierć. Roszczenia wymienione w pkt. 1 i 2 mają charakter samoistny, nie są zależne od roszczeń osoby bezpośrednio poszkodowanej i otrzymanego przez nią zadośćuczynienia, czy odszkodowania.
Z roszczeniem do sprawcy lub ubezpieczyciela
Wszelkie żądania w pierwszej kolejności należy zawsze kierować do sprawcy szkody oraz do wskazanej przez niego firmy ubezpieczeniowej (o ile sprawca był ubezpieczony od tego rodzaju zdarzeń – np. zawsze istnieje zakład ubezpieczeń przy szkodzie komunikacyjnej, medycznej). Dopiero odmowa dobrowolnej wypłaty odszkodowania w żądanej wysokości uprawnia do kierowania sprawy do Sądu.
Piotr Lebiecki Wersja archiwalna wpisu dostępna pod adresem: http://razemztoba.pl/beta/index.php?NS=srodek_new_&nrartyk= 2785
