Pochód Lajkonika to jedna z najstarszych i najpiękniejszych tradycji Krakowa, która od kilku wieków przyciąga tłumy widzów. 15 czerwca o godz. 12.15 lajkonikowy orszak wyruszy przy dźwięku krakowskich melodii w wykonaniu kapeli Mlaskoty w od lat niezmienioną trasę od ulicy Senatorskiej do Rynku Głównego, gdzie o godzinie 20.00 na scenie pod Wieżą Ratuszową ma miejsce finałowy taniec Lajkonika i odebranie „haraczu” z rąk Prezydenta Miasta.
Co roku w oktawę Bożego Ciała barwny orszak włóczków i Tatarów prowadzony przez jeźdźca na sztucznym koniku przemierza trasę między Zwierzyńca do Rynku Głównego w rytmie krakowskich melodii. Każdy z widzów oczekuje na uderzenie buławą od Lajkonika, co ma przynieść szczęście na cały kolejny rok.
Warto też przypomnieć, że prawdziwego Lajkonika można zobaczyć tylko raz w roku, właśnie w oktawę Bożego Ciała. I tylko wtedy uderzenie jego buławy naprawdę przynosi szczęście! Zgodnie z powszechnie znaną legendą początki tradycji Lajkonika związane są z ocaleniem Krakowa przed najazdem tatarskim, czego mieli dokonać dzielni flisacy wiślani z okolic Zwierzyńca, zwani włóczkami.
Zachowane źródła historyczne pozwalają natomiast stwierdzić, że harce Lajkonika w asyście jego orszaku odbywały się z pewnością przynajmniej od połowy XVIII wieku. Od tego okresu, pomimo ogromnych przemian politycznych, społecznych i cywilizacyjnych, pochód Lajkonika, zwanego też Konikiem Zwierzynieckim, odbywał się niemal każdego roku w tym samym terminie (okres oktawy święta Bożego Ciała) i przebiegał tą samą trasą, biegnącą ze Zwierzyńca do obszaru Starego Miasta Krakowa.
W opisanym okresie zdarzały się kilkuletnie przerwy w odbywaniu pochodu (m.in. w latach drugiej wojny światowej), lecz nigdy nie doszło do przerwania przekazu międzypokoleniowego pomiędzy kolejnymi generacjami, które dbały o przetrwanie tej tradycji. Korzenie tradycji Pochodu Lajkonika związane są z podkrakowskimi gminami Zwierzyniec i Półwsie Zwierzynieckie oraz klasztorem sióstr norbertanek.
Do końca XVIII wieku, czyli do chwili utraty niepodległości, Konik zwierzyniecki był jednocześnie obrzędem związanym z lokalną społecznością przedmieść, ale również z konkretną grupą zawodową, czyli krakowskimi włóczkami. Po upadku organizacji zawodowej włóczków obrzęd przetrwał dzięki osobistemu zaangażowaniu jej byłych członków. Była to rodzina Micińskich, która zajmowała się aranżacją Lajkonika do 1972 roku. Po Micińskich odpowiedzialność za obrzęd wzięły na siebie krakowskie rodziny Mazurów, Marcinkowskich i Glonków, których kolejne pokolenia wcielają się w postacie z orszaku. Od 1947 roku wspomaga ich w tej godnej podziwu misji Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, w którego gestii pozostają sprawy organizacyjne m.in. przygotowanie barwnych strojów dla orszaku.
Kraków ma nowego Lajkonika! W 2022 roku, po 35 latach z rolą Lajkonika rozstał się Zbigniew Glonek. Wyboru jego następcy dokonała społeczność orszaku Lajkonika. Członkowie orszaku jednogłośnie zdecydowali o powierzeniu roli Lajkonika Mariuszowi Glonkowi. W ten sposób tradycja przeszła z ojca na syna.
Mariusz Glonek urodził się w Krakowie 1976 roku. Obecnie mieszka ze swoją rodziną w Wieliczce. Posiada wykształcenie techniczne. Pracuje w Wodociągach Krakowskich. Z pochodem Lajkonika jest związany od dziecka. Dobrze pamięta moment, gdy jego tata po raz pierwszy pojawił się na ulicach Krakowa w stroju Konika Zwierzynieckiego w 1988 roku. On sam oficjalnie członkiem orszaku został już w 1994 roku, gdy miał zaledwie 17 lat. Pełnił rolę przybocznego Lajkonika i dzięki temu miał okazję uczestniczyć w najważniejszych czynnościach związanych z właściwym przebiegiem obrzędu. Dzięki tym doświadczeniom wejście w rolę Lajkonika będzie łatwiejsze. Konieczny jest również trening tańca (krakowiaka, walca, oberka) i nauka poruszania się w pięknym i bogatym, ale równie niewygodnym stroju Lajkonika. Nowemu Lajkonikowi życzymy wielu szczęśliwych lat harcowania!
W 2014 roku pochód Lajkonika został wpisany na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Wpis ten jest podstawą, by ta krakowska tradycji mogła być umieszczona na Liście reprezentatywnej niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO, na której znajdują się zwyczaje, tradycje i obrzędy z całego świata.
Tegorocznemu pochodowi Lajkonika towarzyszą dwa konkursy dla najmłodszych.
W ramach pierwszego konkursu na „Najpiękniejszy dziecięcy orszak Lajkonika” organizatorzy zapraszają serdecznie grupy przedszkolne oraz uczniów klas I, II, III i IV szkół podstawowych do zaprezentowania inscenizacji pochodu Lajkonika przy wykorzystaniu własnych strojów i rekwizytów, a także programu choreograficznego. Uczestnicy mogą zaprezentować się na dziedzińcu klasztoru sióstr norbertanek na Zwierzyńcu ul. T. Kościuszki 88, godz. 13.30-14.45 na bulwarze Rodła w Krakowie, godz. 16.00-16.45.
Nauczyciele, wychowawcy lub opiekunowie powinni zgłosić udział w konkursie grupy przedszkolnej lub szkolnej do 14 czerwca mailowo na adres: folklor@muzuemkrakowa.pl. W tytule maila należy wpisać: „Najpiękniejszy orszak Lajkonika”.
Drugi konkurs zatytułowany jest „Mój Lajkonik 2023”. Praca konkursowa polega na wykonaniu rysunku postaci Lajkonika, orszaku lub nawiązującego do legendy o Lajkoniku. Konkurs prowadzony jest w dwóch kategoriach wiekowych: od 4 do 7 lat (dzieci urodzone w 2016) oraz od 8 do 10 lat (dzieci urodzone w 2013). Zgłoszenia przyjmowano do 9 czerwca.
Na zwycięzców w obu konkursach czekają nagrody rzeczowe i lajkonikowe upominki.
UM Kraków
