Wiele lokali wyborczych nadal pozostaje niedostępnych dla osób z różnymi niepełnosprawnościami. Problem ma charakter systemowy – alarmuje Marcin Wiącek, Rzecznik Praw Obywatelskich i zwraca się do organów samorządu lokalnego – na których bezpośrednio spoczywa obowiązek organizacji i zapewnienia dostępności lokali wyborczych.
Dostępność wyborów dla osób z różnymi formami niepełnosprawności jest od wielu lat przedmiotem działań Rzecznika. Pomimo wysiłków organów władzy publicznej na poziomie ustawodawstwa oraz postępujących prac na poziomie samorządu terytorialnego, brak szerokiej dostępności wyborów oraz trudności korzystania z praw wyborczych przez tę grupę pozostaje aktualny i wciąż ma charakter systemowy. Kluczową kwestią jest dostępność lokali wyborczych, której poprawa wymaga dalszych skoordynowanych wysiłków.
Podczas kontroli RPO przed wyborami parlamentarnymi w 2019 r. różne uchybienia stwierdzono w 78 proc. wizytowanych lokali wyborczych. Niemal w co trzecim (30 %) kontrolowanym lokalu obwodowej komisji wyborczej, w czasie przeprowadzenia kontroli, stwierdzono trzy i więcej uchybień. Generalnie chodziło nie o bariery architektoniczne, ale o organizację lokalu wyborczego, np. oznakowanie przeszkód czy sposób przygotowania miejsc do tajnego głosowania. Zlikwidowanie tych uchybień i zapewnienie stanu zgodnego z kryteriami wskazanymi w rozporządzeniu Ministerstwa Infrastruktury może być przeprowadzone dość szybko i nie powinno nastręczać znaczących obciążeń organizacyjnych i technicznych.
Wśród dodatkowych działań zwiększających dostępność lokalu wyborczego odnotować można dobre praktyki takiej jak m. in. wyposażanie lokali wyborczych w szkła powiększające do użytku wyborców, czy też przygotowanie i oznaczenie toalet przystosowanych dla osób z niepełnosprawnościami.
Rzecznik zachęca również samorządy do aplikowania o środki na poprawę dostępności lokali wyborczych będących w dyspozycji Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w ramach programu „Dostępna przestrzeń publiczna”. Termin składania wniosków w ramach tego programu upływa 15 lipca 2023 r.
Lokal dostępny, a otoczenie?
Nawet najlepiej dostosowane lokale są zaś trudno dostępne z powodu przeszkód w otoczeniu budynku czy braku właściwego miejsca parkingowego.
Zgodnie z art. 29 Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, osobom z niepełnosprawnościami należy zapewnić „możliwość pełnego i efektywnego uczestnictwa w życiu publicznym i politycznym”. We wnioskach sformułowanych ostatnio przez Komitet ONZ ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami wobec Polski wskazano na konieczność zapewnienia dostępności wszystkich lokali wyborczych i procedur głosowania dla osób niepełnosprawnych.
Rekomendacje te są zbieżne z wielokrotnie przedstawianym stanowiskiem RPO, zgodnie z którym konieczne jest dążenie do stanu, w którym wszystkie lokale obwodowych komisji wyborczych docelowo będą w pełni dostosowanymi do potrzeb wyborców z niepełnosprawnościami.
Źródło: RPO
