GUS na zlecenie Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej opracował raport o stanie zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami przez podmioty publiczne w Polsce. Dziś prezentujemy wyniki w obszarze „Administracja publiczna”.
Badanie objęło: 57 tys pomiotów, w ponad 3 tys miejscowościach, 114 tys budynków, 67 tys stron www i aplikacji mobilnych. Raport poddał analizie 4 kwestie: dostępność architektoniczną, cyfrową, informacyjno-komunikacyjną oraz informację o dostępie alternatywnym.
Wyniki badania dostępności w podmiotach obsługujących organy władzy publicznej oraz sądach wykazały, że prezentują one zazwyczaj wyższy od średniej krajowej poziom dostępności ogólnej oraz wyższy poziom dostępności architektonicznej, informacyjno-komunikacyjnej i cyfrowej.
Organy władzy publicznej mają bowiem większą wiedzę i świadomość w zakresie istniejących obowiązków w zakresie dostępności wynikających z UZD i UDC od innych grup podmiotów publicznych. Wynika ona w dużej mierze z działań podejmowanych w ramach realizacji rządowego Programu Dostępność Plus 2018-2025, który duży nacisk kładzie na kwestię edukacji i szkoleń.
Do działań skierowanych do sektora administracji publicznej zaliczyć można:
- poradniki i opracowania w zakresie dostępności – w ramach realizacji Programu opracowano już: poradnik pokazujący możliwości realizacji wymagań wprowadzonych UZD, niezbędnik koordynatora dostępności, poradnik w zakresie dostosowania instytucji i usług publicznych do potrzeb osób z niepełnosprawnością intelektualną, zaburzeniami psychicznymi i spektrum autyzmu
Ponadto również inne podmioty w tym fundacje i organy administracji publicznej opracowały szereg poradników w zakresie dostępności, w tym: Dostępność serwisów internetowych, Niezbędnik urzędu dostępnego, Samorząd bez barier, Osoba z niepełnosprawnością intelektualną w pracy – poradnik dla pracodawców;
- Przyjazny urząd – szkolenia z zakresu dostępności cyfrowej (szkolenia dla pracowników administracji publicznej z zakresu zapewnienia dostępności przygotowywanych i udostępnianych dokumentów urzędowych, treści zamieszczanych na stronach internetowych oraz innych materiałów/publikacji urzędowych), Samorząd bez barier (szkolenia dla koordynatorów dostępności w jednostkach administracji samorządowej), Procedury bez barier (szkolenia z rozwiązań zwiększających dostęp klientów z niepełnosprawnościami do usług publicznych poprzez przegląd i poprawę procedur związanych z obsługą klienta);
- Program Dostępność Plus w obecnej formie będzie realizowany do końca 2025 roku, dlatego działania w zakresie edukacji i szkoleń z dostępności skierowane do administracji publicznej będą kontynuowane i rozszerzane o nowe obszary zapewniania dostępności
Należy jednak podkreślić, że urzędy nie są miejscami pierwszego wyboru jeśli chodzi o poprawę dostępności na której zależy osobom o szczególnych potrzebach. Oczywiście są to miejsca do których każdy musi się czasem udać, ale z ich usług nie korzysta się codziennie. O wiele większe znaczenie ma tu np. służba zdrowia, placówki edukacyjne czy miejsca kultury. Duże znaczenie ma też postępujący proces cyfryzacji urzędów i wprowadzanie nowych usług on-line w dostępnej formie. Dzięki rozwojowi nowych technologii świadczenie usług on-line jest wygodniejsze i bardziej komfortowe i ma niebagatelne znaczenie dla osób ze szczególnymi potrzebami, które dzięki e-usługom stają się bardziej niezależne i samodzielne. Interesujące przykłady dostępnych produktów i usług świadczonych przez podmioty administracji publicznej – głównie samorządowej znajdują siew rozdziale 7. „Dobre praktyki w zakresie zapewniania dostępności przez podmioty publiczne”
Wnioski w zakresie dostępności podmiotów administracji publicznej zostały również zawarte w wynikach kontroli NIK pn. „Dostępność przestrzeni publicznej dla osób starszych i niepełnosprawnych” przeprowadzonej w 2018 r. Wskazano w nim, że organy administracji rozpoznają potrzeby i oczekiwania starszych i niepełnosprawnych mieszkańców odnośnie poprawy dostępności przestrzeni publicznej, jednakże zazwyczaj nie konsultują z nimi planowanych i wdrażanych rozwiązań. Przygotowując i realizując działania dotyczące dostosowania dla tych osób przestrzeni publicznej, organy administracji publicznej zazwyczaj nie korzystają też ze specjalistycznego wsparcia z zakresu projektowania uniwersalnego. To powoduje, że budynki urzędów są często budowane, modernizowane lub remontowane w sposób niezapewniający pełnej dostępności dla osób z obniżoną sprawnością fizyczną lub sensoryczną.
Duża część podmiotów administracji publicznej, zdaniem NIK, nadal nie opracowała strategii lub planu usuwania barier z przestrzeni publicznej. Natomiast podmioty, którym udało się zidentyfikować najistotniejsze potrzeby w zakresie poprawy dostępności przestrzeni publicznej i w swoich planach działania uwzględniły działania adekwatne do zidentyfikowanych potrzeb, często nie monitorują poziomu realizacji przyjętych założeń odnoszących się do poprawy dostępności przestrzeni publicznej dla osób starszych i niepełnosprawnych, bądź robią to nierzetelnie.
Ponadto pracownicy większości urzędów administracji nadal w niewystarczającym stopniu są objęci szkoleniami dotyczącymi specyficznych potrzeb seniorów i osób z niepełnosprawnościami (np. dedykowanych pracownikom obsługi klienta) ani specjalistycznymi z zakresu projektowania uniwersalnego (np. kierowanych do pracowników odpowiedzialnych za inwestycje). Takie umiejętności sprzyjałyby tworzeniu osobom starszym i niepełnosprawnym odpowiednich warunków do korzystania z usług publicznych.
Tym samym, w ocenie NIK, podejmowane przez administrację działania dotyczące dostosowania przestrzeni publicznej do potrzeb osób z różnymi niepełnosprawnościami są częściowo mało skuteczne lub nieskuteczne, co szczególnie widać w przypadku wyników badania dostępności najmniejszych podmiotów administracji działających na poziomie gminnych samorządowych jednostek organizacyjnych. Wyniki badania dostępności podmiotów publicznych z jednej strony pokazały, że na tle pozostałych podmiotów publicznych prezentują one nieco wyższy poziom dostępności i starają się podejmować wiele skutecznych działań na rzecz jej stałego zwiększania.
Z drugiej strony nadal nie istnieją urzędy administracji w pełni dostępne czyli wolne od barier, rozwiązań lub niedogodności ograniczających lub wręcz uniemożliwiających korzystanie z nich przez osoby z niepełnosprawnościami na zasadzie równości z innymi osobami.
Oprac. AG, źródło: raport o stanie zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami przez podmioty publiczne w Polsce
