80 proc. wszystkich inwestycji publicznych w krajach unijnych to wydatki na zdrowie i edukację – stwierdzono w raporcie Polskiego Instytutu Ekonomicznego. W Europie Środkowo-Wschodniej i Południowej stanowią one średnio 6,4 proc. PKB, a w pozostałych państwach UE – 8,7 proc.
Jak wskazali autorzy raportu PIE „Czy państwo może być dobrym inwestorem?”, roczne stopy zwrotu z inwestycji państwa w edukację i zdrowie obywateli mogą przekraczać 10 proc.
– Tylko 20 proc. wszystkich inwestycji publicznych w krajach UE stanowią wydatki na infrastrukturę. Pozostałe 80 proc. można zaklasyfikować jako inwestycje w kapitał ludzki, czyli wydatki na zdrowie i edukację obywateli – czytamy. Dodano, że wśród inwestycji prywatnych 12 proc. kierowanych jest na rozwój kapitału ludzkiego.
Według podanych w raporcie szacunków Komisji Europejskiej, odsetki od zaciągniętego przez poszczególne państwa długu publicznego wyniosą w 2022 r. 1,2 proc. w relacji do PKB i będą o 0,3 punktu procentowego niższe niż przed kryzysem pandemicznym, pomimo znaczącego wzrostu długów publicznych w poszczególnych krajach.
– To dobry czas na planowanie inwestycji publicznych, przede wszystkim w kapitał ludzki, gdyż to stymuluje wzrost, przekładając się na wyższe PKB, płace oraz wpływy podatkowe w przyszłości – uważają autorzy raportu i proponują poszerzenie definicji inwestycji publicznych. – W nowym ujęciu zawierałaby ona nie tylko tradycyjnie rozumiane inwestycje w kapitał fizyczny – np. budynki i drogi, ale także te w kapitał ludzki, czyli edukację i zdrowie obywateli – wyjaśnia kierownik zespołu makroekonomii PIE Jakub Sawulski.
Zdaniem analityków ekspansywna polityka fiskalna będzie możliwa tak długo, jak długo stopy procentowe pozostaną na obecnym, niskim poziomie. – Próby oszacowania naturalnej stopy procentowej, czyli takiej która stabilizuje gospodarkę, pokazały że jej wysokość w skali globalnej systematycznie spada – zaznaczono. Oceniono, że nie jest to chwilowy trend związany z pandemią czy będący skutkiem kryzysu finansowego sprzed dekady, ale zjawisko o charakterze stałym. – Naturalna stopa procentowa w rozwiniętych gospodarkach spadła między 1998 a 2016 r. z 2,5 proc. do 0,5 proc. – czytamy.
W opinii autorów raportu trwały spadek stóp procentowych to okazja do uruchomienia nowych i poprawy jakości istniejących inwestycji publicznych. – Badania naukowe pokazują, że w długim okresie do najbardziej produktywnych inwestycji państwa należą wydatki związane z rozwojem dzieci i młodzieży, a więc inwestycje w żłobki, przedszkola oraz edukację publiczną – podkreślono.
Dodano, że inwestycje publiczne są „ponadprzeciętnie efektywne” również w ochronie zdrowia, a wydatki na nią przyczyniają się do „zwiększenia produktywności pracowników, zmniejszenia liczby zwolnień lekarskich oraz wydłużenia okresu wykonywania pracy zawodowej przez obywateli”. Z kolei odpowiednio sfinansowana opieka profilaktyczna zmniejsza koszty leczenia w przyszłości – przykładem są m.in. obowiązkowe szczepienia czy programy przeciwdziałające otyłości wśród uczniów.
O ile większość inwestycji w kapitał fizyczny (maszyny, budynki, infrastrukturę) pochodzi z sektora prywatnego, to w przypadku inwestycji w kapitał ludzki zdecydowaną ich większość stanowią wydatki sektora publicznego – podkreślono. – W krajach UE, inwestycje w kapitał fizyczny stanowią 20,5 proc. w relacji do PKB, z czego aż 86 proc. pochodzi z sektora prywatnego – napisano. Jeżeli chodzi o inwestycje w kapitał ludzki, to wynoszą one 11,2 proc. PKB, z czego 80 proc. pochodzi z sektora publicznego.
Wyliczono, że 75 proc. inwestycji publicznych w państwach UE jest skierowanych na rozwój kapitału ludzkiego. Proporcje tych wydatków różnią się w zależności od kraju i wynoszą między 50 a 90 proc. – Tak duża rozbieżność wynika głównie z różnic między krajami Europy Środkowo-Wschodniej i Południowej a pozostałymi państwami członkowskimi – wyjaśniono. Państwa Europy Środkowo-Wschodniej oraz Południowej inwestują w kapitał ludzki średnio 6,4 proc. PKB, podczas gdy pozostałe kraje członkowskie – 8,7 proc. PKB.
– Skutkiem może być osłabienie długofalowego potencjału rozwojowego tych państw – oceniono w raporcie. Według jego autorów ograniczenie inwestycji publicznych w krajach Europy Południowej było konsekwencją „restrykcyjnej polityki gospodarczej prowadzonej po kryzysie finansowym z końca pierwszej dekady XXI w”. (PAP)
Magdalena Jarco
