Bardzo niewiele dzieci z niepełnosprawnością trafia do rodzinnej pieczy zastępczej i rodzin adopcyjnych. Placówki instytucjonalne nie są w stanie zaspokoić ich potrzeb emocjonalnych i społecznych, a zwłaszcza poczucia bezpieczeństwa. Niezbędne są zatem przepisy, które zapobiegną umieszczaniu ich w domach pomocy społecznej, tak by mogły być przenoszone do rodzinnej pieczy zastępczej.
– Taki kierunek zmian jest pożądany i odpowiadałby wymogom współczesnego spojrzenia na sytuację dzieci z niepełnosprawnością – pisze Rzecznik Praw Obywatelskich do Minister Rodziny i Polityki Społecznej.
RPO uzyskał z urzędów wojewódzkich informacje statystyczne ws. pobytu dzieci w placówkach i w pieczy zastępczej. Wskazują one, że znikoma liczba dzieci opuszcza domy pomocy społecznej z powodu przeniesienia do rodzinnej pieczy zastępczej i rodzin adopcyjnych. Świadczy to o tym, że gwarantowane prawem prawa dzieci z niepełnosprawnością nie są w pełni realizowane.
Placówki o charakterze instytucjonalnym nie są w stanie zaspokoić potrzeb emocjonalnych oraz społecznych dzieci, w tym zwłaszcza poczucia bezpieczeństwa. Autorzy opracowań naukowych zwracają uwagę na niestabilność tego środowiska wynikającą z fluktuacji wychowawców i samych podopiecznych.
Pobyt dzieci w dps nie służy ich dobru. Wpływa na spowolnienie rozwoju fizycznego i emocjonalnego. Powoduje deficyty umiejętności społecznych, w tym funkcjonowania w rodzinie. Większość urzędów wojewódzkich wskazała, że to właśnie m.in. z pieczy zastępczej dzieci trafiają do domów pomocy społecznej. Najczęściej przyczynami były: brak możliwości otoczenia dzieci całodobową opieką i dodatkowo właściwym specjalistycznym wsparciem medycznym, rehabilitacyjnym, pielęgnacyjnym, itp., brak warunków mieszkaniowych dostosowanych do potrzeb dzieci i opiekunów, deficyt specjalistycznych zawodowych rodzin zastępczych przygotowanych do opieki na dziećmi obciążonymi złożonymi schorzeniami.
Niepokojące były także informacje o: niezgłaszaniu do adopcji dzieci z uregulowaną sytuacją prawną, które przebywają w domach pomocy społecznej, braku jednolitych procedur współdziałania domów pomocy społecznej, organizatorów pieczy zastępczej i sądu opiekuńczego w celu poszukiwania rodzin zastępczych, jednoczesnym umieszczaniu dzieci w pieczy zastępczej i domu pomocy społecznej, zwłaszcza gdy rodziną zastępczą ustanawiano pracownika DPS.
Sytuacja dzieci z niepełnosprawnością w domach pomocy wymaga zatem systemowego przeglądu i pilnych działań naprawczych zarówno w obszarze pieczy zastępczej – poprzez inwestowanie w rozwój form rodzinnych przeznaczonych dla dzieci z niepełnosprawnością – jak i w obszarze pomocy społecznej – przez określenie obowiązku poszukiwania dla dzieci z domów pomocy społecznej miejsc w rodzinnej pieczy zastępczej, a także wzmocnienie działań nadzorczych nad wykonywaniem zadań przez DPSy.
Konieczne jest wypracowanie rozwiązań, które nie tylko zapobiegną umieszczaniu dzieci w domach pomocy społecznej i pieczy instytucjonalnej, ale będą oznaczać przeniesienie dzieci obecnie przebywających w placówkach do rodzinnej pieczy zastępczej. Rolą państwa jest stworzenie systemu gwarantującego dzieciom realizację ich praw. Czas w przypadku dzieci ma niebagatelne znaczenie, dlatego działania w obszarze opieki nad dzieckiem z niepełnosprawnością powinny zostać wdrożone niezwłocznie, bez oczekiwania na realizację strategii deinstytucjonalizacji usług społecznych.
brpo.gov.pl
