– Wsparcie w zakresie mieszkalnictwa i dostosowania przestrzeni życiowej do potrzeb związanych z niepełnosprawnością jest najbardziej kluczowe dla osób z niepełnosprawnością ruchową. Grupa ta zgłaszała najwięcej potrzeb różnego rodzaju. W drugiej kolejności potrzeby dostosowań zgłaszają także osoby z dysfunkcjami wzroku – tak wynika z raportu PFRON, badającego potrzeby osób niepełnosprawnych.
Ponad 80% osób niepełnosprawnych mieszka z innymi osobami – w tym ponad połowa samodzielnie, z własną rodziną (57%), zaś co czwarty z rodzicami lub opiekunami. Sytuacja rodzinna powiązana jest z wiekiem – wraz z jego wzrostem wzrasta odsetek osób mieszkających wraz z własnymi rodzinami. W przypadku najstarszej grupy wiekowej jest to 70%. Pomijając osoby z upośledzeniem umysłowym, które w związku z charakterem swojej niepełnosprawności mają mniejsze szanse na samodzielność, na tle pozostałych grup wyróżniają się osoby chorujące psychicznie – aż 42% z nich mieszka z rodzicami. Wśród osób, które obecnie mieszkają z rodzicami lub opiekunami prawie połowa (46%) deklarowała, iż chciałaby mieszkać samodzielnie. Szczególnie wyraźna jest ta chęć w przypadku osób z dysfunkcjami słuchu, wzroku i ruchu (ponad 50%). Natomiast dwie na trzy osoby chorujące psychicznie odrzucają możliwość samodzielnego mieszkania. Również opiekunowie ogromnej większości osób z upośledzeniem umysłowym wskazują, że nie chcieliby, aby ich podopieczni mieszkali samodzielnie.
Dostosowana łazienka to podstawa
Niemal połowa badanych oceniła swoje warunki mieszkaniowe jako bardzo dobre lub raczej dobre, jedynie 7% osób niepełnosprawnych otwarcie ocenia swoje warunki mieszkaniowe jako bardzo złe lub raczej złe. Jednak to, że osoby niepełnosprawne w większości dobrze lub neutralnie oceniają swoje warunki mieszkaniowe nie oznacza, że przestrzeń, w której mieszkają jest dostosowana do ich potrzeb wynikających z charakteru ich ograniczeń zdrowotnych. 30% badanych stwierdziło, iż w związku ze swoją niepełnosprawnością potrzebują specjalnych udogodnień lub dostosowań mieszkaniowych. Dotyczy to przede wszystkim osób z dysfunkcją ruchu, a w mniejszym stopniu osób z dysfunkcją wzroku. Dostosowania przestrzeni prywatnej potrzebuje także około 13% osób z upośledzeniem umysłowym oraz z dysfunkcją słuchu. Większość osób niepełnosprawnych deklarowała, iż ich przestrzeń życiowa jest przynajmniej częściowo zmieniona pod kątem ich potrzeb, przy tym 43% ocenia, iż przystosowanie to jest całkowite lub w dużym stopniu. Jak wskazuje raport, zdecydowana większość spośród postulowanych potrzeb nie jest zaspokojona na satysfakcjonującym poziomie. Najważniejsze i najczęściej wskazywane obszary, wymagające dostosowania w związku z niepełnosprawnością dotyczą przede wszystkim przystosowania łazienki. W kontekście przystosowania łazienki badani wskazywano ogólnie na konieczność wykonania zmian i udogodnień w tym pomieszczeniu, dostosowania kabiny prysznicowej oraz zainstalowania poręczy Natomiast do potrzebnych ułatwień w dostępie do mieszkania zaliczono wykonanie podjazdu, likwidację schodów lub zmianę mieszkania na położone na parterze lub montaż windy. W zakresie potrzeb związanych z dostosowaniem podłogi wskazywano głównie likwidację progów oraz montaż podłóg antypoślizgowych.
Dominują osoby z niepełnosprawnością ruchową
Do obszarów potrzeb, dla których zgłaszane zapotrzebowanie kształtuje się na przeciętnym poziomie, przy jednoczesnym relatywnie małym zaspokojeniu zaliczyć należy ogólnie przystosowanie mieszkania (najczęściej wymieniano odpowiednie meble, szersze drzwi czy instalację poręczy) oraz lepsze warunki mieszkaniowe, w tym najczęściej zamianę mieszkania na większe lub wykonanie jego remontu. Najczęściej potrzeby zgłaszały osoby z dysfunkcjami ruchu, dlatego też to postulowane przez nich zapotrzebowanie dominuje wśród wskazań. Wytyczne raportu wskazują na konieczność dodatkowego zapewnienia odpowiedniej szerokości drzwi wejściowych i wewnętrznych (ewentualnie również na taras/ balkon), a także likwidacja progów, tak by możliwe było swobodne przemieszczanie się o kulach, z chodzikiem lub na wózku. Niezbędne jest również zapewnienie możliwości dostania się do mieszkania, poprzez przygotowanie podjazdu, zamontowanie platformy lub windy. Przeszkody w postaci kilku stopni mogą być wystarczającym ograniczeniem by osoba z niepełnosprawnością ruchu nie mogła samodzielnie opuścić mieszkania. Bardzo ważne jest dostosowanie łazienki tak, by umożliwić samodzielne wykonywanie czynności higienicznych lub ułatwić obsługę osoby, która wymaga w tym zakresie asysty. W przypadku osób samodzielnych potrzeba do tego usunięcia wanny i zastąpienia jej prysznicem pod który można wjechać na wózku, dostosowania toalety, takiego umieszczenia lustra i umywalki, aby ich wysokość była dostosowana do wielkości wózka. W przypadku osób mało samodzielnych w łazienkach potrzebne są specjalne podnośniki sufitowe, które pozwalają na przemieszczenie podopiecznego w określone miejsca, np. do wanny, na toaletę. Dla umożliwienie pełnego uczestnictwa niepełnosprawnego domownika w życiu domowym optymalnie byłoby dostosować także wyposażeni kuchni do jego potrzeb – mowa o wysokości blatów i zapewnieniu odpowiedniej przestrzeni by można do nich podjechać wózkiem, umieszczeniu szafek na wysokości umożliwiającej korzystanie z ich zawartości możliwość dostępu. Często nie udaje się tego w pełni zapewnić. W przypadku uczniów ważne jest również dostosowanie wyposażenia pokoju, w tym zapewnienie dziecku odpowiedniego biurka, przy którym może pracować, łóżka, na którym może się samodzielnie położyć itp. W przypadku osób o bardzo ograniczonej możliwości samodzielnego poruszania się konieczny jest także zakup specjalnego dźwigu (podnośnika) umożliwiającego przesiadanie się z łóżka na wózek, do wanny, na toaletę, a także specjalistycznego łóżka rehabilitacyjnego, które pozwala zwiększyć komfort chorego w codziennym funkcjonowaniu – służy nie tylko do spania lecz do przebywania w ciągu dnia, pracy, rehabilitacji .
Udźwiękowienie, wideo–domofon, brak ostrych krawędzi
Osoby z dysfunkcją wzroku zgłaszały inne potrzeby, specyficzne dla ich rodzaju niepełnosprawności, takie jak większe mieszkanie, wyrównanie podłóg, odpowiednie oświetlenie czy zachowanie większych kontrastów kolorystycznych, a także dostęp do Internetu. Istotne jest stosowanie udźwiękowionych elementów wyposażenia i AGD, które będą sygnalizowały zakończenie pracy, osiągnięcie odpowiednich temperatur itp., co znacząco ułatwi osobie słabowidzącej wykonywanie codziennych obowiązków. Dysfunkcja słuchu również generuje zapotrzebowanie na specjalne wyposażenie mieszkania. Są to urządzenia sygnalizujące zmiany i alerty wizualnie (dzwonek ze sygnałem świetlnym), i za pomocą wibracji (zegarek sygnalizacyjny), oraz urządzenia do komunikacji zdalnej – wideo–domofon. Głusi borykają się z problemem dewastacji takich urządzeń – np. wideo–domofonu (w części wspólnej budynku), co bardzo utrudnia im codzienne funkcjonowanie i zmniejsza poczucie bezpieczeństwa i komfortu. Koszty ewentualnych napraw lub reinstalacji (w przypadku przeprowadzki), rodziny muszą ponosić we własnym zakresie, co jest bywa wydatkiem przekraczających ich możliwości finansowe. W przypadku osób z upośledzenie umysłowym wśród dostosowań częściej, niż w innych grupach wskazywano ogólnie na przystosowanie mieszkania i zakup mebli bez ostrych krawędzi czy elementów. Kluczową kwestią w tym wypadku, jest zapewnienie możliwości odizolowania się od bodźców zakłócających (np. hałas), zwłaszcza w przypadku osób nadwrażliwych na bodźce, i stworzenie sfery, w której jej użytkownik będzie mógł bez przeszkód zająć się realizacją swoich zainteresowań. Liczy się również zapewnienie prywatności – minimalizowanie ingerencji w porządek, ustawienie sprzętów itp.
Formy wsparcia do poprawki
W zakresie dostosowań architektonicznych rodziny są często sygnalizują, że czują się pozostawione same sobie – nie znają procedur postępowania by uzyskać dofinansowania, nie radzą sobie z nimi, nie uzyskują dofinansowania oczekiwania na środki trwa zbyt długo w stosunku do potrzeb. Zdarza się, że pozyskanie środków na dostosowania jest utrudnione przez wymogi formalne – np. na dostosowanie łazienki w DPS można je pozyskać tylko w wypadku, gdy jest to łazienka wyłącznie do użytku osoby na którą uzyskuje się środki. W wielu obiektach nie jest to możliwe, ponieważ budynek, w którym mieści się placówka nie dysponuje odpowiednią ilością sanitariatów, aby jedne z nich przeznaczyć do użytku tylko jednej osoby. Z raportu wynika również, że wiedza na temat preferencyjnych kredytów i dofinansowań do wynajmu mieszkań dla osób niepełnosprawnych nie jest rozpowszechniona, nawet wśród osób działających aktywnie na rzecz swoich środowisk. W badaniu poruszono również temat odchodzenia opiekunów i niepokoi jakie wzbudza w nich myślenie o dalszych losach podopiecznych. Niezależnie od wszelkich oporów rodzin w kwestii usamodzielniania się ich niepełnosprawnych bliskich zasadniczą trudność stanowi także deficyt rozwiązań takich jak mieszkania chronione i treningowe, które mogłyby stanowić pole uczenia się obu stron tej samodzielności – stwarzać możliwość samym niepełnosprawnym, jak i uczyć rodziny, że ich podopiecznych stać na znacznie więcej niezależności niż często jest to brane pod uwagę. Dotyczy to w dużej mierze sytuacji osób z niepełnosprawnością intelektualną, ale możne mieć zastosowanie także w przypadku innych niepełnosprawności. Wykorzystanie form wsparcia w zakresie sytuacji mieszkaniowej pozostaje na niskim poziomie. Najczęściej wykorzystywanym rodzajem pomocy w ogóle było dofinansowanie do przystosowania mieszkania do indywidualnych potrzeb związanych niepełnosprawności (14%), a w drugiej kolejności dofinansowanie do remontu mieszkania (10%), oraz czasowa pomoc asystenta (10%). To ten ostatni rodzaj wsparcia jest obecnie najczęściej wykorzystywany (7%), głównie w grupie osób z upośledzeniem umysłowym (15%).
Źródło: Raport PFRON „Badanie potrzeb osób niepełnosprawnych”
AG Wersja archiwalna wpisu dostępna pod adresem: http://razemztoba.pl/beta/index.php?NS=srodek_new_&nrartyk= 16482
