Nawet rodzice pozbawieni władzy rodzicielskiej mają prawo i obowiązek utrzymywania kontaktów ze swoim dzieckiem. Ewentualne ograniczenie lub zakaz kontaktu z dzieckiem są rozstrzygane w odrębnym postępowaniu przed innym składem sądu. Reguluje to ustawa Kodeks rodzinny i opiekuńczy (krio) z 25 lutego 1964 r.
Prawo do kontaktu z dzieckiem
W jednym z poprzednich artykułów zajmowałem się kwestią władzy rodzicielskiej oraz problematyką związaną z jej ograniczeniem i pozbawieniem (wydanie nr 6, czerwiec 2009).
Już wtedy sygnalizowałem , że pojęcie kontaktów z dzieckiem nie ma nic wspólnego z pojęciem władzy rodzicielskiej. Osoba pozbawiona całkowicie władzy rodzicielskiej nie traci z tego powodu prawa do kontaktów ze swoim małoletnim dzieckiem. Prawo do kontaktów z własnym dzieckiem jest więc niezależne od przysługującej rodzicowi władzy rodzicielskiej i jest rozstrzygane w odrębnym postępowaniu przed innym składem sądu.
Powyższa uwaga jest istotna, gdyż w powszechnym odczuciu istnieje przekonanie, że pozbawienie bądź ograniczenie władzy rodzicielskiej prowadzi do ograniczenia bądź pozbawienia możliwości kontaktów z dzieckiem. Kontakty z dzieckiem są uregulowane zaś w oddzielnym rozdziale kodeksu i są wyłączone z pojęcia władzy rodzicielskiej. Kwestię kontaktów rodzica z dzieckiem regulują obecnie przepisy ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 – dalej zwana ustawą „krio”) w Oddziale 3 Kontakty z dzieckiem w art. 113-113(6).
Już w pierwszym zdaniu w art. 113 § 1 krio ustawodawca wskazał, że niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów.
Co to jest kontakt
Poprzez pojęcie kontaktów z dzieckiem należy rozumieć w szczególności:
– przebywanie z dzieckiem tj. odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu
– bezpośrednie porozumiewanie się,
– utrzymywanie korespondencji,
– korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.
Gdy rodzice nie mogą się porozumieć
Jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia. Taka sama zasada obowiązuje, jeżeli dziecko nie przebywa u żadnego z rodziców, a pieczę nad nim sprawuje opiekun lub gdy zostało umieszczone w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej.
Jeżeli rodzice nie są w stanie się porozumieć, co do sposobu kontaktów z dzieckiem, a w wyroku rozwodowym bądź w innym postępowaniu sąd nie ustalał dotychczas sposobu kontaktów z dzieckiem (czyni to tylko na żądanie nigdy z urzędu samodzielnie), jedno z rodziców, które zamierza uregulować tą sytuację, winno jest wystąpić do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszania dziecka z takim wnioskiem. We wniosku trzeba precyzyjnie wskazać, w jakie dni w tygodniu lub w miesiącu chcemy odwiedzać dziecko i w jakich godzinach, skąd będziemy odbierać i gdzie odwozić dziecko, gdzie będą odbywały się kontakty, warto od razu też uregulować kwestię świąt i wakacji, tj. gdzie i które wakacje czy święta dziecko będzie spędzać. Do wniosku należy załączyć dotychczasowe orzeczenia wydawane przez sąd w sprawie o rozwód bądź władzę rodzicielską, ewentualnie, jeśli dotychczas żadna sprawa dotycząca dziecka nie toczyła się w sądzie – odpis aktu urodzenia dziecka. Wniosek z załącznikami składamy w dwóch egzemplarzach.
Niekoniecznie od razu sąd – mogą być mediacje
Należy również pamiętać, że zamiast iść do Sądu możemy skorzystać z procedury szybszej i tańszej, jaką jest pozasądowa mediacja. W tym celu należy zwrócić się do jednej z organizacji pozarządowych będącej ośrodkiem mediacyjnym i skorzystać z pomocy fachowego mediatora, który może w drodze ugody uregulować te kontakty. Ugoda jest przesyłana później do sądu, celem jej zatwierdzenia i ma skuteczność postanowienia wydanego przez sąd. W Elblągu ośrodek mediacji jest prowadzony m.in. przez Elbląskie Centrum Mediacji i Aktywizacji Społecznej w Elblągu z siedzibą przy ul. Stefczyka 7-8. Centrum Mediacji dysponuje też listą mediatorów.
Gdy rodzic zagraża dziecku
Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy na wniosek jednego z rodziców ograniczy utrzymywanie kontaktów rodziców bądź rodzica z dzieckiem. Sąd opiekuńczy może w szczególności:
1) zakazać spotykania się z dzieckiem,
2) zakazać zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu,
3) zezwolić na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego z rodziców albo opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez sąd,
4) ograniczyć kontakty do określonych sposobów porozumiewania się na odległość,
5) zakazać porozumiewania się na odległość.
Kwestia okoliczności, które stanowią przesłankę ograniczenia tych kontaktów nie jest sprecyzowana w ustawie, ale należy zawsze mieć na względzie dobro małoletniego, jego bezpieczeństwo, zdrowie, rozwój psychofizyczny itd. Jeżeli dla dobra dziecka będzie to uzasadnione i konieczne sąd ograniczy kontakty w jeden z powyższych sposobów.
W wyjątkowych sytuacjach, jeżeli utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem poważnie zagraża dobru dziecka lub je narusza, sąd zakaże ich utrzymywania. ( art. 113(3) krio).
Sąd opiekuńczy, orzekając w sprawie kontaktów z dzieckiem, może zobowiązać rodziców do określonego postępowania, w szczególności skierować ich do placówek lub specjalistów zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń.
Rodzice mają drugą szansę
Należy także wyraźnie podkreślić, że zarówno orzeczenie w sprawie władzy rodzicielskiej jak w sprawie kontaktów z dzieckiem, mogą być przez sąd później zmienione. Sąd opiekuńczy może zmienić rozstrzygnięcie w sprawie kontaktów czy też władzy rodzicielskiej, gdy zmienią się okoliczności faktyczne sprawy, tzn. rodzice dziecka zmienią swoje postępowanie i jeżeli będzie wymagało tego dobro dziecka. Piotr Lebiecki Wersja archiwalna wpisu dostępna pod adresem: http://razemztoba.pl/beta/index.php?NS=srodek_new_&nrartyk= 4092
