Początkowo zarówno w orzecznictwie sądowym jak i piśmiennictwie dominował pogląd, iż jedną z podstaw odpowiedzialności cywilnej lekarzy był „błąd w sztuce lekarskiej”, który można opisać jako „postępowanie niezgodne z regułami i normami obowiązującymi w danej korporacji zawodowej. Orzecznictwo Sądu Najwyższego z lat 50 ubiegłego wieku, pozbawiło jednak medycynę przymiotu sztuki, skupiając się głownie na jej naukowym charakterze.
W związku z czym przyjęto bardziej precyzyjne pojęcie, zastępując ”błąd w sztuce lekarskiej” błędem lekarskim (aczkolwiek oba pojęcia stosowane są zamiennie). Z kolei najnowsza literatura przedmiotu wprowadza kolejny, jeszcze bardziej odpowiadający współczesnym realiom termin, jakim jest „błąd medyczny”. Biorąc pod uwagę silne zinstytucjonalizowanie pomocy zdrowotnej oraz fakt, iż pomocy medycznej udzielają całe zespoły, w skład, których wchodzą nie tylko lekarze, zasadnym jest przyjęcie ostatniej, szerszej definicji.
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego za „błąd medyczny” uznaje się postępowanie sprzeczne z zasadami wiedzy i nauki medycznej w zakresie dla lekarza dostępnym (wyrok SN z dnia 1.IV.1955 r., IV CR 39/54; OSN 1957, poz. 7). Jest to kategoria obiektywna, niezwiązana z indywidualnymi cechami czy umiejętnościami konkretnego lekarza oraz okolicznościami w jakich udziela świadczenia zdrowotne. Tego rodzaju definicja wyłącza z zakresu błędu medycznego zaniedbania oraz uchybienia lekarza, które nie dotyczą sfery fachowej: diagnozy i terapii, lecz stanowią pomyłki lub niedociągnięcia o charakterze technicznym bądź organizacyjnym, skutkującymi wystąpieniem szkody.
W myśl przepisów prawa cywilnego odpowiedzialność cywilna lekarza zachodzi wtedy gdy spełnione zostaną następujące przesłanki: wina, wystąpi szkoda oraz zajdzie pomiędzy zawinionym postępowaniem lekarza a szkodą tzw. adekwatny związek przyczynowy. Wina obejmuje zarówno element obiektywny (bezprawność), czyli naruszenie reguł prawidłowego postępowania, jak również subiektywny (przypisywalność) w postaci np. niedbalstwa czy lekceważenia obowiązków.
Rodzaje błędów medycznych
Ze względu na kolejne etapy postępowania medycznego oraz w oparciu o orzeczenia sądów można wyodrębnić trzy rodzaje błędów medycznych:
a) Błąd diagnostyczny
Błąd diagnostyczny wynika z niewłaściwego rozpoznania i jest oparty na nieprawidłowo zinterpretowanych przez lekarza objawach choroby. Skutkiem takiego błędu jest nierozpoznanie u pacjenta choroby (lub wręcz odwrotnie – stwierdzeniem choroby u zdrowego pacjenta). Z reguły konsekwencje błędu diagnostycznego pojawiają się dopiero w trakcie stosowania terapii, chyba że błąd polega na niepodjęciu jakichkolwiek działań leczniczych.
W wyroku z dnia 8 lutego 2006 r. (I ACa 1131/05), Sąd Apelacyjny w Poznaniu uznał za błąd diagnostyczny lekarza niepodłączenie zapisu KTG, które doprowadziło do podjęcia niewłaściwej decyzji o zakończeniu porodu siłami natury, w sytuacji gdy bezwzględnie konieczne było natychmiastowe cesarskie cięcie. W konsekwencji u małoletniego powoda doszło do niedokrwienno – niedotleniowego urazu okołoporodowego, powodującego 100 % trwałego uszczerbku na zdrowiu.
Błędna diagnoza może wynikać z różnych przyczyn, należy pamiętać, że lekarz poniesie odpowiedzialność tylko wtedy, gdy nie dochował należytej staranności podczas badania w celu postawienia właściwej diagnozy.
Nie każde wadliwe rozpoznanie świadczy o tym, że lekarz jest za nie odpowiedzialny. Dlatego Pomyłka lekarza na etapie stawiania diagnozy nie zawsze może być uznawana za błąd lekarski. Często bywa tak, że wadliwa diagnoza spowodowana jest bezradnością medycyny, brakiem dostępu do najnowszego sprzętu diagnostycznego lub brakiem wiedzy medycznej odnośnie danej jednostki chorobowej. Jednakże niedokonanie przez lekarza badań niezbędnych do postawienia diagnozy, a których dostępność w danych okolicznościach była potwierdzona należy zawsze uznawać za błąd diagnostyczny.
Praktyka pozwala na wyodrębnienie najczęściej występujących błędów diagnostycznych:
nieprawidłowo przeprowadzony wywiad lekarski, brak istotnych pytań lub zaniechanie zlecenia badań specjalistycznych,
mylna ocena objawów choroby,
brak weryfikacji wyników badań.
b) Błąd terapeutyczny
Błąd terapeutyczny występuję w sytuacji gdy została wybrana niewłaściwa z punktu widzenia medycznego metoda leczenia, często powiązany jest z wadliwą diagnozą. Szczególnym rodzajem błędu terapeutycznego jest błąd operacyjny, polegający na wadliwy wykonaniu zabiegu chirurgicznego. Za błędy operacyjne uznaje się nieprawidłowe (niepotrzebne) poszerzenie bloku operacyjnego lub zbyt późne przeprowadzenie operacji cesarskiego cięcia.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 10 stycznia 2002 roku, I ACa 576/0
1. Błędem w sztuce lekarskiej jest kontynuowanie porodu siłami natury mimo istniejących od pewnego momentu bezwzględnych wskazań do dokonania zabiegu cesarskiego cięcia.
2. Szpital ponosi odpowiedzialność zarówno za działanie lekarza wadliwie prowadzącego poród, jak i uchybienia w organizacji oddziału położniczo-ginekologicznego, które były przyczyną szkody.
c) Błąd rokowania
Błąd rokowania nazywany jest również „błędem prognozy”(co do stanu zdrowia pacjenta). Z reguły występuję wraz z błędem diagnostycznym. Aby można była uznać, że taki błąd miał miejsce musi pojawić się u pacjenta szkoda, np. w związku z wydaniem zaświadczenia o częściowej niezdolności do pracy, podczas gdy pacjent w ogóle nie powinien pracować.
W następnych częściach zajmiemy się kwestią odpowiedzialności cywilnej za błędy medyczne, roszczeniami pacjentów oraz przedstawimy kroki jakie powinien podjąć pacjent, aby móc skutecznie dochodzić swoich praw.
Tomasz Ficek Wersja archiwalna wpisu dostępna pod adresem: http://razemztoba.pl/beta/index.php?NS=srodek_new_&nrartyk= 9710
