Brak lekarzy geriatrów oraz zainteresowania młodzieży podejmowaniem kształcenia na kierunkach związanych z opieką i wsparciem osób starszych a także niewystarczająco dostosowana do potrzeb i zainteresowań seniorów baza turystyczna i sportowo – rekreacyjna w województwie warmińsko–mazurskim – to wnioski, które płyną z raportu z monitoringu wdrażania w 2014 roku programu „Polityka senioralna województwa warmińsko–mazurskiego na lata 2014–2020”.
Zapisane w nim cele i działania wypracowano w szerokiej partycypacji społecznej ze szczególnym udziałem osób starszych, które realizowane są poprzez cztery obszary.
Obszar I: Zdrowie (profilaktyka, rehabilitacja), infrastruktura i usługi socjalne
Z raportu wynika, że brakuje lekarzy geriatrów, lekarzy innych specjalizacji przygotowanych do pracy z osobami starszymi. Brakuje także poradni oraz oddziałów geriatrycznych w województwie, a z roku na rok wzrasta zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze osób starszych. Według danych uzyskanych z Warmińsko–Mazurski Oddział Wojewódzki NFZ w Olsztynie w 2014 roku w województwie warmińsko–mazurskim nie funkcjonowały poradnie geriatryczne ani szpitalne oddziały geriatryczne. Sytuacja ta jest niezmienna od 2012 roku. Przyczyną tego stanu jest nie tylko mała liczba specjalistów w dziedzinie geriatrii w województwie warmińsko–mazurskim , ale przede wszystkim brak zainteresowania i chęci lekarzy do świadczenia tego typu usług, które ich zdaniem są deficytowe. Dlatego też, osoby starsze korzystają, tak jak pozostali pacjenci, ze wszystkich funkcjonujących w województwie poradni podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) i ambulatoryjnej opieki specjalistycznej.
Z ankiet uzyskanych z powiatów, domów pomocy społecznej, dziennych domów pomocy społecznej oraz środowiskowych domów samopomocy wynika, że w województwie warmińsko–mazurskim w 2014 r. zrealizowano bardzo wiele akcji społecznych, wykładów, seminariów, konferencji, szkoleń, poradnictwa itp. w zakresie profilaktyki i ochrony zdrowia osób starszych. Aktywnością w omawianym zakresie wykazały się również organizacje pozarządowe organizując szereg wykładów, seminariów, konferencji i prelekcji z zakresu ochrony zdrowia w tym m. in. spotkania edukacyjne z okulistą, diabetologiem, psychologiem, pogadanki na temat uzależnień, rehabilitacji i fizjoterapii, opieki nad osobami z chorobą Alzheimera, zasad zdrowego żywienia, znaczenia aktywności fizycznej dla zachowania dobrego zdrowia itp.
Celem utrzymania seniorów w jak najlepszej kondycji psychofizycznej sprzyjającej ich jak najdłuższemu, samodzielnemu funkcjonowaniu w środowisku, tworzone są placówki świadczące usługi w zakresie wsparcia dziennego, tj. dzienne domy pomocy oraz środowiskowe domy samopomocy. W województwie warmińsko–mazurskim w latach 2013–2014, wśród placówek pomocy społecznej działających m .in. na rzecz osób starszych widać wzrost liczby środowiskowych domów samopomocy. W województwie warmińsko–mazurskim funkcjonują zarówno formy bardziej zorganizowane takie jak Kluby Seniora, Koła Gospodyń Wiejskich czy Uniwersytety Trzeciego Wieku oraz mniej formalne tj.: koła i kluby zainteresowań działające najczęściej przy świetlicach wiejskich lub przy ośrodkach pomocy społecznej, a także grupy nieformalne. W latach 2013–2014 w infrastrukturze placówek pomocy społecznej działających m. in. na rzecz osób starszych w województwie warmińsko–mazurskim, oprócz wzrostu liczby środowiskowych domów samopomocy, widoczny jest wzrost zainteresowania prowadzeniem placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, na podstawie przepisów o działalności gospodarczej (z art. 67 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej)
Mimo wzrostu zainteresowania szkół wyższych kształceniem specjalistów pracujących z osobami starszym brakuje zainteresowania młodzieży podejmowaniem kształcenia na kierunkach związanych z opieką i wsparciem osób starszych w ramach kształcenia policealnego oraz wyższego. W roku akademickim 2013/2014 na wydziale Nauk Społecznych UWM w Olsztynie uruchomiono na kierunku pedagogika, specjalność o nazwie Edukacja dorosłych z gerontologią (na dwuletnich stacjonarnych studiach magisterskich uzupełniających). Wydział Socjologii i Pedagogiki Wyższej Szkoły Informatyki i Ekonomii TWP w Olsztynie prowadzi kształcenie m. in. w specjalności opieka i wsparcie społeczne na kierunku pedagogika. Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa Rusieckiego w Olsztynie prowadzi nabór na studia magisterskie II stopnia na kierunek Geragogika (dotychczas nie uruchomiono nauki na tym kierunku ze względu na brak chętnych). Grupa Olsztyńska Szkoła Biznesu w Olsztynie w ramach Instytutu Polityki Społecznej od 2014 roku prowadzi szkolenia dla fizjoterapeutów w zakresie opieki geriatrycznej. Szkoła Policealna im. Jadwigi Romanowskiej w Elblągu prowadzi kształcenie na kierunkach Opiekun Osoby Starszej oraz Opiekun Medyczny. Szkoła Policealna im. prof. Zbigniewa Religi w Olsztynie prowadzi kształcenie na kierunku Opiekun Medyczny. Oprócz wyżej wymienionych szkół policealnych, które są jednostkami organizacyjnymi Samorządu Województwa, w regionie funkcjonuje osiem szkół policealnych kształcących w zawodzie Opiekun w domu pomocy społecznej (pięć szkół w Olsztynie, dwie w Elblągu i jedna w Kętrzynie).
Obszar II: Aktywność społeczna, kulturalna i edukacyjna
Z raportu wynika, że osoby 50+ stanowią niewielki odsetek wśród aktywnych wolontariuszy w województwie warmińsko–mazurskim. Konieczne jest zatem podjęcie większych działań edukacyjnych oraz informacyjno – promocyjnych skierowanych zarówno do potencjalnych wolontariuszy 50+, jak i do podmiotów zajmujących się wsparciem i aktywizacją osób starszych. Najbardziej powszechną formą aktywizacji osób starszych są Uniwersytety i Akademie Trzeciego Wieku oraz kluby seniora. Wobec tego, w dalszym ciągu należy popularyzować i rozwijać działalność UTW i ATW oraz klubów seniora jako podmiotów kreujących różnorodną aktywność seniorów. W 2014 r. na terenie województwa warmińsko–mazurskiego organizowanych było wiele spotkań, festiwali, przeglądów, wystaw i innych wydarzeń prezentujących twórczość artystyczną osób starszych. Gminy województwa warmińsko–mazurskiego w roku 2014 podejmowały, w miarę możliwości, działania mające na celu dostosowywanie oraz promocję oferty domów kultury, muzeów, bibliotek, kin, teatrów, itp. do potrzeb i zainteresowań osób starszych. Domy kultury i biblioteki organizowały głównie: wycieczki, koncerty, pikniki, warsztaty kulinarne, wernisaże, kluby filmowe, spotkania Koła Emerytów i Rencistów, spotkania okolicznościowe (Dzień Babci i Dzień Dziadka, Dzień Kobiet, Dzień Seniora, Wigilia),bale seniora, działalność zespołów wokalnych, kursy komputerowe i językowe dla osób 50+. W 2014 r. na terenie województwa warmińsko–mazurskiego podejmowano także wiele różnorodnych działań, inicjatyw i przedsięwzięć na rzecz wzrostu bezpieczeństwa osób starszych przy współpracy wielu podmiotów działających w obszarze szeroko rozumianej polityki społecznej. Na stronach internetowych komend policji na bieżąco umieszczane były również artykuły poświęcone bezpieczeństwu osób starszych
Raport wskazuje, że osoby starsze w województwie warmińsko–mazurskim w niewielkim stopniu mają formalne przedstawicielstwa na poziomie społeczności lokalnych. Analizując dane z ośrodków pomocy społecznej województwa warmińsko–mazurskiego, można stwierdzić, że 3 samorządy lokalne powołały gminną radę seniorów. Natomiast w żadnej gminie województwa warmińsko–mazurskiego nie powołano Rzecznika Praw Osób Starszych, jak również nie odnotowano działań mających na celu promowanie Światowego Dnia Praw Osób Starszych. Inicjatywy związane z utworzeniem i promowaniem sieci oraz porozumień działających na rzecz osób starszych, w tym uniwersytetów i akademii trzeciego wieku, ograniczały się do wspierania przez gminy działalności UTW (np. przyznanie dotacji w konkursie ofert). Na podstawie danych z powiatowych centrów pomocy rodzinie można stwierdzić, że w 2014 r. nie została powołana powiatowa rada seniorów, powiatowy Rzecznik Praw Osób Starszych. W żadnym powiecie nie powołano także Pełnomocnika ds. osób starszych w jednostce samorządu terytorialnego, jak również nie przyjęto powiatowego programu na rzecz osób starszych. Nie podejmowano też działań na rzecz promocji Światowego Dnia Praw Osób Starszych poprzez organizację w czerwcu konferencji, seminariów itp.
Obszar III: Aktywność zawodowa
Na podstawie danych przygotowanych przez Wojewódzki Urząd Pracy w Olsztynie można stwierdzić, że w 2014 r. publiczne służby zatrudnienia na terenie województwa warmińsko–mazurskiego realizowały kursy i szkolenia dla osób starszych, podnoszące ich kwalifikacje zawodowe i kompetencje osobowościowe. Ich zakres i tematyka była różnorodna. Największą popularnością wśród osób starszych cieszyły się kursy prawa jazdy, zagadnienia sprzedaży i zarządzania oraz technika i handel artykułami technicznymi. Ponadto osoby powyżej 50 roku życia, w ramach poradnictwa zawodowego, uczestniczą w różnych wydarzeniach organizowanych przez powiatowe urzędy pracy, m. in. takich jak: targi pracy, spotkania z przedstawicielami agencji zatrudnienia; konferencje; spotkania w ramach Klubów Integracji Społecznej; konsultacje z doradcami zawodowymi. W roku 2014 w stosunku do osób 50+ potrzebujących wsparcia doradcy, położony został większy nacisk na zindywidualizowane usługi poradnictwa. Stąd też odnotowano największa liczbę uczestników poradnictwa indywidualnego. Największą efektywność zatrudnieniową w 2014 r. miały prace interwencyjne, jak również staże i roboty publiczne. Najsłabiej pod tym względem wypadły prace społecznie użyteczne. W 2014 r. na terenie województwa warmińsko–mazurskiego organizowano również kampanie społeczne i informacyjno – edukacyjne promujące rozwój przedsiębiorczości i samozatrudnienia wśród osób starszych oraz prowadzenie szkoleń, doradztwa itp.
Publiczne służby zatrudnienia województwa warmińsko–mazurskiego w roku 2014 nie organizowały szkoleń oraz nie prowadziły doradztwa dla pracodawców w zakresie zarządzania wiekiem lub innych zagadnień związanych z dostosowywaniem rynku pracy do zmieniającej się sytuacji demograficznej w kierunku starzenia się społeczeństw. Podobna sytuacja dotyczyła działań promujących metodę mentoringu osób starszych (tj. opieki starszego pracownika nad młodszym np. poprzez realizację wspólnych działań, projektów itp.). W 2014 r. w województwie warmińsko–mazurskim realizowano szereg programów i projektów aktywizujących zawodowo osoby pow. 50 r.ż. Programy te finansowane były z różnych źródeł. W większości skierowane były do szerszego grona odbiorców, a także wyłącznie do bezrobotnych 50+.
Obszar IV: Turystyka, sport i rekreacja
W ostatnich latach obserwujemy znaczny wzrost zainteresowania osób starszych aktywnością turystyczną i sportowo–rekreacyjną. Coraz więcej seniorów wyjeżdża na różnego rodzaju wycieczki zarówno krajowe jak i zagraniczne oraz korzysta z coraz bogatszej oferty sportowo–rekreacyjnej. Szczególną aktywnością w organizowaniu wycieczek dla seniorów wykazują się uniwersytety i akademie trzeciego wieku oraz inne organizacje pozarządowe działające na rzecz osób starszych. W strukturach UTW i ATW, które nadesłały ankiety w ramach monitoringu (8) funkcjonuje 13 sekcji turystycznych oraz sportowo–rekreacyjnych. Poza wydarzeniami o charakterze wojewódzkim odbywają się również seniorskie rozgrywki i zawody powiatowe oraz gminne. Na co dzień osoby starsze, chcące prowadzić aktywny tryb życia mogą korzystać z tzw. małej infrastruktury sportowo–rekreacyjnej przyjaznej seniorom, tj.: siłownie zewnętrzne, ścieżki zdrowia, itp. Z raportu wynika jednak, że baza turystyczna i sportowo – rekreacyjna w województwie warmińsko–mazurskim jest niewystarczająco dostosowana do potrzeb i zainteresowań seniorów, dlatego rekomenduje się promowanie dostosowywania bazy turystycznej i sportowo – rekreacyjnej oraz ich oferty do potrzeb i zainteresowań seniorów. Zbyt mała jest także liczba konkursów grantowych ogłaszanych przez samorządy terytorialne, skierowanych na aktywność turystyczną i sportowo – rekreacyjną seniorów. W 2014 roku jedynie pięć samorządów gminnych wykazało zlecanie organizacjom pozarządowym zadań z zakresu turystyki, sportu i rekreacji osób starszych. Zadaniami zlecanymi przez gminy były m. in. spływy kajakowe, rajdy rowerowe, zawody pływackie, jeździeckie, brydżowe, festyny rodzinne itp. Pomimo tego, raport wskazuje na brak projektów/programów z zakresu turystyki, sportu i rekreacji osób starszych (w tym finansowanych ze środków zewnętrznych, m. in. europejskich) oraz na zbyt małą liczbę kampanii społecznych, kampanii informacyjno – edukacyjnych oraz regionalnych programów telewizyjnych na temat korzyści i efektów płynących z aktywności turystycznej i sportowo–rekreacyjnej seniorów.
Podsumowując, z uwagi na interdyscyplinarny charakter działań określonych w programie, jego realizacja wymaga szerokiej współpracy administracji rządowej i samorządowej oraz wielu innych partnerów, ze szczególnym uwzględnieniem organizacji pozarządowych.
Oprac. AG Wersja archiwalna wpisu dostępna pod adresem: http://razemztoba.pl/beta/index.php?NS=srodek_new_&nrartyk= 13198
