Zespół jelita nadwrażliwego staje się prawdziwą plagą naszych czasów. Stres, zawrotne tempo życia, nieumiejętność radzenia sobie z emocjami to tylko niektóre z przyczyn rozwoju schorzenia, które atakuje podstępnie i zostaje z nami na długo. Kiedy jelita nie pracują prawidłowo, skutek jest jeden– dramatyczne pogorszenie jakości życia i psychiczny dyskomfort utrudniający codzienne funkcjonowanie. O tym jak nauczyć się żyć z ZJN i zminimalizować uciążliwe dolegliwości, rozmawiamy z elbląskim specjalistą ds. żywienia mgr Ewą Bidzińską.
Czym jest zespół jelita nadwrażliwego?
Zespół jelita nadwrażliwego jest skomplikowanym schorzeniem. To zaburzenie czynnościowe jelit, czyli takie, gdzie nie udaje się zidentyfikować przyczyny powodującej przykre objawy przewodu pokarmowego. W normalnych warunkach u osób zdrowych jelito pracuje prawidłowo, a więc kurczy się rytmicznie, aby przesuwać pozostałości z trawienia w kierunku ostatniego odcinka jelita grubego. W ZJN część jelita pracuje nieprawidłowo, za szybko lub za wolno powodując biegunki lub zaparcia. Choroba ta jest najczęstszą z przyczyn wizyt u gastroenterologa i pogarsza jakość życia pacjentów zarówno w aspekcie stanu fizycznego i psychicznego. Około dwukrotnie częściej cierpią na to zaburzenie kobiety.
Jakie są objawy ZJN?
Do objawów należą bóle brzucha, wzdęcia, zaburzenia oddawania stolca. U tej samej osoby naprzemiennie oprócz bólu mogą wystąpić uciążliwe biegunki lub zaparcia. Dolegliwości zmniejszają się po oddaniu stolca, co jest charakterystyczne dla tej choroby. Pacjenci mają też nudności, wymioty, uczucie pełności nawet po niewielkim posiłku. Dochodzi do tego, że chorzy odczuwają lęk przed spożywaniem posiłków szczególnie poza domem, mają kłopoty ze snem, koncentracją. W związku z tym często dochodzi do problemów emocjonalnych. Pacjenci cierpią z powodu bólu, odczuwają lęk o zdrowie i życie. Wielu z nich obawia się choroby nowotworowej. Problemy natury psychicznej dodatkowo zwiększają poziom stresu, co jak już wiemy źle oddziaływuje na pracę jelita i tak tworzy się błędne koło. Chorzy mogą też skarżyć się na inne objawy np. ze strony układu moczowo–płciowego np. na częstomocz, bolesne współżycie seksualne. Warto też dodać, że objawy w zespole jelita nadwrażliwego u danej osoby mogą się często zmieniać. Jest to choroba przewlekła, wielu pacjentów cierpi na nią dłużej niż 10 lat. Tak więc jakość życia w tym przypadku znacznie się obniża.
Czy to prawda, że zespół jelita drażliwego ma podłoże nerwowe? Czy przeżycia typu lęk przed egzaminami mogą nasilać objawy?
Rzeczywiście czynniki psychologiczne mają duży wpływ na rozwój ZJN. Częściej chorują osoby prowadzące nerwowy, stresujący tryb życia i takie, które nie potrafią poradzić sobie z rozładowaniem napięcia emocjonalnego. Były robione badania w tym kierunku które wykazały, że różne stresujące wydarzenia w życiu (w tym wykorzystywanie emocjonalne, seksualne), zaburzenia lękowe, depresja, nieradzenie sobie w życiu wpływają na rozwój ZJN. Każde oczekiwane w napięciu wydarzenie może nasilić objawy. W związku z tym różne codzienne sytuacje np. sprawdzian w szkole, czy nawet randka mogą przyczynić się do powstania i nasilenia nieprzyjemnych objawów. W ogóle omawiając przyczyny ZJN, należy wspomnieć o nieprawidłowo działającej osi: centralny układ nerwowy (mózg) – jelito.
Czy genetyka ma związek z tą choroba?
Predyspozycje genetyczne odgrywają dużą rolę. Znane są przypadki rodzinnego występowania ZJN,obecnie badane są geny, które mogą mieć znaczenie w rozwoju tego schorzenia.
Czy istnieje możliwość, że nadwrażliwość jest wynikiem antybiotykoterapii?
Należałoby się najpierw zastanowić, co spowodowało konieczność antybiotykoterapii. Jeśli jakaś infekcja przewodu pokarmowego, która wymagała antybiotykoterapii to jak najbardziej może to być jedną z przyczyn ZJN. Stosowanie antybiotyków zaburza prawidłową florę bakteryjną, więc dochodzimy do następnej z przyczyn tej choroby. Rzeczywiście w części przypadków jelito drażliwe rozwija się w następstwie przebytej infekcji a więc np. zakażenia żołądkowo–jelitowego (nawet ośmiokrotnie częściej). Takie osoby mogą mieć zwiększoną przepuszczalność błony śluzowej jelita, co niestety sprzyja procesom zapalnym. Po antybiotykoterapii pozostaje często nieprawidłowa flora bakteryjna. Można uzyskać poprawę po zastosowaniu probiotyków, szczególnie jeśli chodzi o zmniejszenie wzdęć i bóli brzucha. Najlepiej jak właściwy probiotyk dobierze lekarz.
Co jeszcze bierze się pod uwagę?
Na pewno hormony, ponieważ częściej chorują kobiety. Ponadto ZJN częściej występuje u kobiet z zaburzeniami miesiączkowania. Okazuje się też, że w jelicie nadwrażliwym rozwija się tzw. nadwrażliwość trzewna. Oznacza to, że próg bólowy odczuwany np. przy rozciąganiu ściany jelita jest dużo mniejszy niż u osób zdrowych i stąd łatwiej o odczucie bólu. A wiadomo, że ściany jelit są rozciągane przez np. przechodzącą treść pokarmową, gazy. W badaniach zaobserwowano, że u kobiet nadwrażliwość trzewna jest większa.
Czy objawy typowe dla ZJN mogą towarzyszyć poważniejszym schorzeniom?
Tak, wiele poważnych schorzeń ma podobne objawy do jelita nadwrażliwego. Z uwagi na bóle w okolicy brzucha i inne dolegliwości można podejrzewać wiele chorób, które wraz z prowadzoną przez lekarza diagnostyką można wykluczyć np. należy brać pod uwagę kamicę żółciową, alergie i nietolerancje pokarmowe, stany zapalne błony śluzowej jelita czy nawet nowotwory przewodu pokarmowego. Kiedy wszystkie badania wychodzą prawidłowo, a pacjent ma dolegliwości można podejrzewać, że to jednak ZJN.
Jakie więc badania należy wykonać aby mieć 100 proc. pewność, że jelito jest nadwrażliwe?
Przede wszystkim ważny jest wywiad z pacjentem. Jeżeli dolegliwości są obecne przez co najmniej 12 tygodni w ciągu ostatniego roku i mają związek z wypróżnieniem to wstępnie sugeruje to zespół jelita drażliwego. Diagnostykę prowadzi lekarz, najlepiej gastroenterolog, który po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu i badań jest w stanie określić jaka to dokładnie postać jelita drażliwego. Droga do diagnozy jest czasami bardzo długa. Na pewno trzeba upewnić się, w jakim stanie ogólnym jest pacjent, czy nie ma podwyższonych parametrów stanu zapalnego, zaburzeń hormonalnych, nietolerancji pokarmowych czy innych schorzeń. W zależności od objawów, które mogą być różne u wielu pacjentów wykonuje się m.in. morfologię krwi, OB, badanie kału na posiew, pasożyty, krew utajoną. Nie rzadko pacjent z przykrymi dolegliwościami kierowany jest na badanie USG jamy brzusznej, badanie endoskopowe np. kolonoskopię, lub krótszy odcinek jelita jest oglądany za pomocą rektoskopii w poszukiwaniu np. polipów czy innych zmian mogących dawać objawy bólowe. Kiedy powyższe badania nie pokazują żadnych nieprawidłowości i wykluczy się choroby dające podobne dolegliwości rozpoznaje się ZJN. Tak więc diagnostyka jelita drażliwego może potrwać nawet 2–3 lata.
Mówi się, że u pacjentów z ZJN nietolerancja na gluten występuje częściej. Czy warto go wyeliminować?
Wskazane jest wykonanie badań diagnostycznych w kierunku celiakii. Jeżeli badanie potwierdza tą przypadłość, wówczas zastosowanie diety z ograniczeniem glutenu oraz zastosowanie właściwego probiotyku powinno przynieść skuteczną poprawę, szczególnie u osób cierpiących na biegunkę i wzdęcia. Tak więc wskazana jest diagnostyka w tym kierunku, ponieważ dzięki temu wiele chorych mogłoby być wcześniej leczonych.
Jest to choroba nieuleczalna?
Po rozpoznaniu przez lekarza ZJN, musimy zdać sobie sprawę, że jest to choroba przewlekła. Nie ma sprawdzonego sposobu na pozbycie się tego schorzenia. Leczenie będzie łagodzić tylko objawy, które mogą się okresowo zaostrzać np. w sytuacjach stresowych. Postępowanie lecznicze ma więc na celu złagodzenie objawów chorobowych. Tak więc w terapii całościowej ważne są cztery rzeczy:
– nauka radzenia sobie ze stresem, znalezienie własnych sposobów relaksacyjnych a w razie konieczności korzystanie z pomocy psychoterapeuty
– uregulowanie trybu życia, zwiększenie aktywności fizycznej, która wzmacnia dodatkowo system nerwowy,
– środki farmakologiczne przepisane przez lekarza, które mają za zadanie normalizować pracę przewodu pokarmowego
– odpowiednia dieta, która jest ważnym elementem leczenia.
Aleksandra Kazuro Wersja archiwalna wpisu dostępna pod adresem: http://razemztoba.pl/beta/index.php?NS=srodek_new_&nrartyk= 14183
