Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dn. 9 lipca 2012 r. zmieniła się sytuacja kobiet, które przebywały na urlopie macierzyńskich i utraciły prawo do dodatkowego wynagrodzenia (trzynastki).
Pytanie o konstytucyjność przepisu ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek budżetowych skierował do Trybunału Konstytucyjnego Sąd Rejonowy w Białymstoku, rozpatrujący sprawę kobiety, której pracodawca nie wypłacił tzw. trzynastki za rok 2008 ze względu na brak wymaganego okresu pracy. W tym właśnie okresie kobieta urodziła dziecko i pozostawała przez 140 dni na urlopie macierzyńskim, po czym wykorzystała jeszcze dwa dni opieki nad dzieckiem przewidziane w przepisach prawa pracy. Ponadto przed porodem przebywała 45 dni na zwolnieniu lekarskim. Łącznie jej nieobecność w pracy wynosiła 187 dni.
Przypomnijmy, iż ustawa o dodatkowym wynagrodzeniu przewiduję świadczenie(trzynastkę) dla pracownika, który przepracował u danego pracodawcy minimum 6 miesięcy. Z kolei w art. 2 ust. 3 wymienionej ustawy, ustawodawca zawarł szereg wyjątków, umożliwiających pracownikowi uzyskanie „trzynastki”, bez wymaganego okresu w tym korzystania z urlopu wychowawczego, z urlopu dla poratowania zdrowia, a także korzystania przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego z urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego. Niestety wśród wymienionych okresów nie znalazł się urlop macierzyński, który został całkowicie pominięty przez ustawodawcę. W związku z czym pracodawcy powołując się na przepisy ustawy odmawiali przyznania dodatkowego wynagrodzenia.
Trybunał Konstytucyjny uznał pominięcie okresu urlopu macierzyńskiego przy ustalaniu prawa do dodatkowego wynagrodzenie za niekonstytucyjne i w pełni podzielił wątpliwości Sądu Rejonowego w Białymstoku, które powstały przy rozstrzyganiu sprawy pracownicy pozbawionej „trzynastki”.
W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny podniósł : „Trybunał stwierdza, że sposób ukształtowania art. 2 ust. 3 ustawy, a więc przepisu, który określa katalog wyjątków od zasady efektywnego wykonywania pracy w okresie co najmniej 6 miesięcy w danym roku kalendarzowym, jako warunku uzyskania dodatkowego wynagrodzenia rocznego, ma charakter niepełny z uwagi na brak uwzględnienia przez ustawodawcę nakazu zapewnienia szczególnej pomocy władz publicznych matkom przed i po urodzeniu dziecka. Brak ten, przejawiający się w pominięciu okresu urlopu macierzyńskiego, jako umożliwiającego nabycie prawa do tzw. trzynastej pensji, w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego w danym roku, skutkuje koniecznością stwierdzenia niezgodności kwestionowanego art. 2 ust. 3 ustawy – w zakresie określonym w sentencji wyroku – z art. 32 ust. 1 w związku z art. 71 ust. 2 Konstytucji”. Ponadto Trybunał uznał iż: „konstrukcja niniejszego wyroku nie skutkuje zatem utratą mocy obowiązującej kwestionowanego przepisu ustawy, ani modyfikacją jego obecnego brzmienia. Oznacza jedynie konieczność niezwłocznej interwencji ustawodawcy w celu uzupełnienia wspomnianej w taki sposób, który zapewni realizację normy konstytucyjnej wyrażonej – w tym przypadku – w art. 71 ust. 2 Konstytucji”
Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego uznali, iż art. 2 ust. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu nie straci mocy obowiązującej, gdyż wiązałoby się to z utratą uprawnień innych grup pracowniczych. Wspomniany przepis przestał obowiązywać jedynie w zakresie, w jakim pomija okres urlopu macierzyńskiego jako umożliwiający nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego.
Pracę nad uaktualnieniem przepisów trwają, senat przygotował poprawkę, która uzupełnia kwestionowany artykuł. Niestety Trybunał nie wyznaczył terminu do wprowadzanie nowych przepisów. Zmiana jest konieczna, gdyż osoby, które nie otrzymały „trzynastki” za minione lata będą miały problem ze skutecznym dochodzeniem swoich roszczeń, gdyż sam przepis (art. 2 ust 3. ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu) nie został uznany za niekonstytucyjny.
Pamiętajmy jednak, że nie oznacza to wcale, iż nie warto dochodzić swoich praw. Sądy przy rozpatrywaniu sporów pracownic z ich pracodawcami mogą powołać się na interpretację TK, co zapewne znalazłoby odzwierciedlenie w orzeczeniu kończącym sprawę.
Tomasz Ficek Wersja archiwalna wpisu dostępna pod adresem: http://razemztoba.pl/beta/index.php?NS=srodek_new_&nrartyk= 8715
