Zakończyło się głosowanie na słowo, które zdaniem internautów i językoznawców najlepiej charakteryzuje miniony rok. Dzisiaj, 5 stycznia ogłoszono wyniki. Tegorocznym zwycięzcą 11. plebiscytu Słowo Roku 2021, organizowanego przez Instytut Języka Polskiego UW oraz Fundację Języka Polskiego, został wyraz „szczepienie” ex aequo ze słowem „granica”.
Na drugim miejscu znalazło się wyrażenie cnota (niewieścia), które zdobyło prawie 13% głosów internautów. Trzecie miejsce zajął przymiotnik zdalny (praca, nauczanie), na który oddano prawie 11% głosów.
W pierwszej dziesiątce znalazły się również takie słowa jak: fala, lockdown, obostrzenie, reasumpcja,inflacja oraz antyszczepionkowcy.
W plebiscycie oddano blisko4 800 głosów.
Komentarz językoznawców do zwycięskich słów
Szczepienie
Słowo roku 2021 w różnych językach jest dobrą ilustracją, jak w historii języka nazywamy nowe zjawiska. Kiedy Edward Jenner wykorzystał zarazki krowiej ospy jako ochronę przed ospą prawdziwą (czarną), wykorzystał tez nazwę (virula) vaccina, czyli krowia od łac. vacca „krowa” i tak w nazwie każdej szczepionki w większości języków widzimy krowi pierwiastek. Wakcynacja przyjęła się na krótko i w polszczyźnie, ale ostatecznie wygrała inna metafora – ogrodnicza. Nauczyliśmy się podawać człowiekowi małą dawkę zarazków, żeby chronić go przed chorobą, tak jak od wieków przenosimy pęd jednej rośliny na drugą, żeby uzyskać lepszą zdrowszą odmianę. Oba zabiegi nazywamy po polsku szczepieniem od ogólnosłowiańskiego rdzenia szczep– ‘rozdzielać’. Rzeczownik szczep pierwotnie oznaczał uszlachetnione drzewo, dopiero później przenośnie „plemię”.
(prof. Marek Łaziński, UW)
Granica
Granica była już słowem września 2015, w roku, w którym słowem roku został rzeczownik uchodźca. Chodziło wtedy o granice południowej Europy, w roku 2021 chodzi o granicę polsko-białoruską. Słowo granica jeszcze niedawno kojarzone z dowolnym obszarem, z przekraczaniem, zamykaniem i otwieraniem (w pandemii), z paszportem (także covidowym), dziś łączy się z wyrazami kryzys, przekroczyć, nielegalnie, migrant, stan wyjątkowy, zasieki, mur, obrona, prowokacja.
(prof. Marek Łaziński, UW)
uw.edu.pl
