Nadawcy programów telewizyjnych muszą zapewniać dostępność audycji osobom z niepełnosprawnościami wzroku i słuchu, przez wprowadzanie stosownych udogodnień. KRRiT pracuje nad nowym rozporządzeniem ze szczegółowymi rozwiązaniami co do tych udogodnień. Odwracają one jednak przyjęty wcześniej kierunek dążenia do zapewnienia pełnej dostępności przekazów audiowizualnych.
RPO Marcin Wiącek przedstawił przewodniczącemu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji Witoldowi Kołodziejskiemu uwagi do projektu rozporządzenia. Projektowane rozwiązania powinny uwzględniać specyficzne potrzeby różnych grup osób z niepełnosprawnościami, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb osób głuchych i słabosłyszących. A tymczasem zaproponowane zmiany są niewystarczające.
Czego dotyczy rozporządzenie KRRiT?
Podstawą wydania rozporządzenia przez radę jest ustawa o radiofonii i telewizji. Zgodnie z nią nadawcy programów telewizyjnych mają obowiązek zapewnić dostępność audycji dla osób z niepełnosprawnościami wzroku oraz słuchu. Odbywa się to przez wprowadzanie udogodnień np. tłumaczenia na polski język migowy (PJM) czy napisów. Co najmniej połowa czasu nadawania programu powinna mieć udogodnienia.
W projekcie określono:
- rodzaje udogodnień dla osób z niepełnosprawnościami oraz udział poszczególnych rodzajów tych udogodnień w łącznym czasie nadawania programu,
- rodzaj programów, w których nadawcy nie są obowiązani do wprowadzania udogodnień dla osób z niepełnosprawnościami,
- niższy niż określony ustawie o radiofonii i telewizji udział w programie audycji zawierających udogodnienia dla osób z niepełnosprawnościami,
- sposób informowania KRRiT oraz odbiorców o terminie, czasie emisji i czasie trwania audycji z udogodnieniami oraz rodzaju tych udogodnień.
Uwagi RPO
Rzecznik przypomina swoje zastrzeżenia do standardów tłumaczenia na polski język migowy oraz certyfikacji tłumaczy, które zawarł w opublikowanym w 2020 r. raporcie dotyczącym sytuacji osób głuchych w Polsce. Problemem, na który zwracają również uwagę osoby głuche i słabosłyszące, jest brak gwarancji jakości tłumaczenia na PJM. Wpis tłumacza do stosownego rejestru odbywa się na wyłącznie na podstawie jego oświadczenia o znajomości PJM lub innego środka komunikowania się osób głuchoniewidomych. Kompetencje tłumaczy nie są weryfikowane w inny sposób. Projekt rozporządzenia nie poprawia tej sytuacji. Konieczne jest zatem zapewnienie właściwego standardu. Rozporządzenie nie uwzględnia również zróżnicowania społeczności osób głuchych i słabosłyszących pod względem języka, jakim się porozumiewają. Osoby głuche posługujące się językiem migowym postrzegają napisy w języku polskim jako napisy w obcym języku. Z kolei osoby słabosłyszące zwracają uwagę, że przekaz jest dla nich zrozumiały tylko w przypadku zamieszczenia napisów.
Projekt pozwala stosować tylko jedno z tych udogodnień: napisy lub tłumaczenie. Nie przewiduje łącznego ich stosowania. Powinno to zostać poprawione, bo napisy nie stanowią alternatywnego rozwiązania wobec tłumaczenia PJM. Obawy Rzecznika budzi też propozycja zmniejszenia udziału tych udogodnień w niektórych audycjach. Dotyczy to np. programów, w których ponad połowę czasu antenowego zawierają audycje informacyjne lub publicystyczne. W przypadku niektórych innych programów udział obniżono o połowę, a nawet w ogóle zniesiono obowiązek ich zamieszczania. Rozporządzenie może być w tym zakresie sprzeczne z ustawą.
RPO zwraca uwagę, że po zmianie rozporządzenia może dojść do sytuacji, że nadawcy będą emitowali powtórki audycji z udogodnieniami w większości w nocnej porze, żeby zrealizować wymóg stosownego udziału audycji z udogodnieniami w czasie antenowym. Jednocześnie w paśmie popołudniowym takich audycji będzie niewiele. Doprecyzowany powinny zostać obowiązek informowania przez nadawców o audycjach z udogodnieniami. Jak zwracają uwagę osoby głuche, często jest tak, że audycje są wyświetlanie na kilku kanałach jednocześnie, ale tylko na jednym z udogodnieniami. Informacja o tym powinna się pojawić na wszystkich programach. Dzięki temu głuchy odbiorca, który w tym momencie ogląda bardziej popularny kanał, będzie mógł przełączyć się na program z audycją z udogodnieniem.
Wprowadzane zmiany odwracają przyjęty wcześniej kierunek dążenia do zapewnienia pełnej dostępności przekazów audiowizualnych. Zdaniem RPO propozycje wymagają dalszej analizy i ścisłych konsultacji ze osobami z niepełnosprawnościami. A uwagi przez nich zgłoszone powinny zostać poddane szczególnej analizie i uwzględniane w jak najszerszym możliwym zakresie. RPO prosi przewodniczącego Rady o uwzględnienie tej opinii i poinformowanie o podjętych decyzjach.
brpo.gov.pl
