Każdego roku u ponad 170 tys. osób wykrywany jest nowotwór, a prognozy na kolejne lata nie dają powodów do optymizmu – rak jest i na długo pozostanie drugą najczęstszą przyczyną zgonów w Polsce. Jak zapewnić równy dostęp do diagnostyki i leczenia, uzupełnić braki kadrowe oraz przeprowadzić konieczne reformy organizacyjne – o tych kwestiach dyskutowali najwybitniejsi polscy onkolodzy i hematolodzy podczas konferencji „Healthcare Policy Summit – Onkologia”, zorganizowanej przez Instytut Rozwoju Spraw Społecznych (IRSS).
Rosnący dług zdrowotny spowodowany pandemią oraz pojawienie się tysięcy nowych pacjentów z ogarniętej wojną Ukrainy stanowią potężne wyzwanie dla systemu opieki onkologicznej. Według szacunków zachorowalność na nowotwory w Polsce będzie systematycznie rosnąć – o 15 proc. do 2025 roku i aż o prawie 30 proc. do końca tej dekady. Choroby onkologiczne, obok tych sercowo-naczyniowych, nazywane są coraz częściej „epidemią XXI wieku”.
Skala problemu skłoniła Instytut Rozwoju Spraw Społecznych do poświęcenia trzeciej edycji „HEALTHCARE POLICY SUMMIT”, cyklu debat eksperckich dotyczących najpilniejszych priorytetów w ochronie zdrowia, właśnie onkologii i hematoonkologii. Na zaproszenie Instytutu w dyskusji wzięli udział najwybitniejsi polscy eksperci medyczni i systemowi oraz przedstawiciele Ministerstwa Zdrowia, Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, Agencji Badań Medycznych i Sejmowej Komisji Zdrowia. Celem wydarzenia było nie tylko opisanie aktualnej sytuacji i najpilniejszych wyzwań stojących przed onkologami, hematologami i ich pacjentami, ale również wypracowanie kompleksowych rekomendacji działań systemowych.
– Wzrost zachorowalności na nowotwory nie stanowi polskiej specyfiki – mierzą się z nim bowiem wszystkie kraje naszego kontynentu. Dlatego właśnie w zeszłym roku państwa członkowskie UE przyjęły wreszcie Europejski Plan Walki z Rakiem. Stanowi on zbiór postulatów i rekomendacji, chociaż, zdaniem wielu ekspertów zaangażowanych w jego opracowanie, potrzeba bardziej konkretnych i zdecydowanych działań – swoistego Planu Marshalla w walce z nowotworami – deklarowała Małgorzata Bogusz, prezes Instytutu Rozwoju Spraw Społecznych, członek Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego.
Tylko w 2020 roku w Unii Europejskiej u 2,7 mln osób wykryto raka, a kolejne 1,3 mln z jego powodu zmarło. Prezes IRSS wskazywała jednak na wyraźne dysproporcje w diagnostyce oraz dostępie do innowacyjnych i najskuteczniejszych metod leczenia pomiędzy „starą piętnastką” a nowymi państwami członkowskimi UE.
– W stałym dialogu ze środowiskiem lekarskim poprawiamy sytuację pacjentów onkologicznych w naszym kraju, czego przykładem może być nie tylko rekordowa w ostatnich latach ilość leków i terapii objętych refundacją, ale także realizacja wyczekiwanych programów jak Narodowa Strategia Onkologiczna i Krajowa Sieć Onkologiczna. Ta pierwsza określa w końcu jednolite standardy leczenia pacjentów, druga zaś niebawem umożliwi ich implementację – tłumaczył Maciej Miłkowski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia.
Narodowa Strategia Onkologiczna (NSO) to program wieloletni na lata 2020-2030 wprowadzający kompleksowe zmiany w polskiej onkologii. Jego głównym celem jest wzrost odsetka osób przeżywających 5 lat od zakończenia terapii onkologicznej, a także zwiększenie wykrywalności nowotworów we wczesnych stadiach oraz poprawa jakości życia w trakcie i po ukończonym leczeniu. Z kolei Krajowa Sieć Onkologiczna, która zostanie uruchomiona wraz z początkiem 2023 roku, ustanowi nową strukturę organizacyjną i uprości metody zarządzania opieką onkologiczną.
– Mimo że NSO ruszyła w cieniu pandemii COVID-19, możemy się dziś pochwalić sukcesami — 2/3 z ponad 90 zaplanowanych przez nas działań jest zrealizowanych zgodnie z harmonogramem. Dotyczy to wszystkich pięciu, głównych obszarów objętych planem: kadr (pielęgniarek, lekarzy, całego personelu medycznego), profilaktyki pierwotnej, profilaktyki wtórnej, nauki i innowacji oraz organizacji systemu ochrony zdrowia – ocenił prof. dr hab. n. med. Piotr Rutkowski, prezes Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, przewodniczący Zespołu Ministra Zdrowia ds. Narodowej Strategii Onkologicznej.
Jako przykłady zakończonych sukcesem działań w ramach NSO ekspert wymienił m.in. kampanię „Onkologia – włącz medyczną pasję” – skierowaną do studentów i absolwentów szkół medycznych i promującą wybór tej specjalizacji, czy opracowanie przejrzystych ścieżek leczenia pacjentów. Z kolei jako jedną z porażek wskazywał fakt, iż w 2022 roku nie wprowadzono powszechnego programu szczepień przeciwko HPV, pomimo iż doświadczenia wielu krajów z naszego regionu, jak Węgry, wskazują na społeczną aprobatę dla takiej inicjatywy.
– Nadzieją jest projekt prezydencki dotyczący pełnej refundacji szczepionki przeciw HPV, który już trafił na ścieżkę legislacyjną. Pozwala to wierzyć, że w 2023 roku w końcu doczekamy się szczęśliwego sfinalizowania tego procesu – dodał dr hab. n. med. Adam Maciejczyk, przewodniczący Krajowej Rady ds. Onkologii, dyrektor Dolnośląskiego Centrum Onkologii, Pulmonologii i Hematologii we Wrocławiu.
Dużo miejsca w dyskusji poświęcono badaniom klinicznym w obszarze onkologii. Dzięki nim pacjenci mają szansę korzystać z najnowocześniejszych technologii, które będą dostępne w leczeniu nowotworowym dopiero za kilka lat. Dla wielu z nich to realna szansa na poprawę zdrowia i wydłużenie życia.
– Badania kliniczne stanowią warunek nowoczesnego systemu ochrony zdrowia, a wiele z nich jest możliwych dzięki finansowaniu przez Agencję Badań Medycznych. Skuteczność i rosnące zainteresowanie sprawiły, że zdecydowaliśmy się stworzyć Polską Sieć Badań Klinicznych, która obejmie zasięgiem cały kraj – powiedział dr hab. n.med. Radosław Sierpiński, prezes Agencji Badań Medycznych.
Druga część wydarzenia poświęcona była kondycji i potrzebom polskiej hematoonkologii, czyli wspólnej płaszczyzny hematologii i onkologii. Jak tłumaczyła prof. dr hab. n. med. Ewa Lech-Marańda, konsultant krajowa w dziedzinie hematologii i dyrektor Instytutu Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie, oba te obszary borykają się z podobnymi wyzwaniami. Wśród nich ekspertka wymieniła: brak personelu (tylko 556 hematologów w całym kraju w 2021 roku), konieczność wprowadzenia jednolitych standardów medycznych i zagwarantowania pacjentowi dostępu do całego procesu diagnostyczno-terapeutycznego.
– Ostra porfiria wątrobowa, szpiczak plazmocytowy, ostra białaczka szpikowa – to jedne z wielu chorób, na których leki zostały objęte refundacją tylko w tym roku. W ciągu ostatnich czterech lat ich liczba to około 30. To cieszy, zwłaszcza że na naszych oczach dokonują się naukowe przełomy, a także rosną potrzeby i oczekiwania pacjentów – podkreślała prof. Ewa Lech-Marańda.
Na społeczną presję dotyczącą stałego wydłużania listy leków refundowanych – czy to w hematologii, czy onkologii – zwracał również uwagę dr n. med. Tomasz Latos, przewodniczący Sejmowej Komisji Zdrowia.
– W końcu realnie przyspieszył proces obejmowania nowych leków i terapii refundacją z budżetu państwa, w związku z czym kolejne grupy chorych słusznie oczekują, że staną się jego beneficjentami. Należy jednak dokładnie weryfikować każdą pozycję obecną na tej liście, aby uniknąć finansowania produktów, których efektywność budzi wątpliwości – zastrzegł dr Tomasz Latos.
Konsekwentna realizacja długofalowej strategii walki z chorobami nowotworowymi i hematologicznymi to nie tylko szansa na poprawę diagnostyki i rokowań pacjentów, ale również realne zyski z perspektywy farmakoekonomii.
– Polski budżet nie jest z gumy – im efektywniej będziemy dysponować dostępnymi środkami i rozsądniej ustalać priorytety naszych działań, tym większa liczba Polaków uzyska dostęp do skutecznego leczenia. Wszystkich obecnych na tym spotkaniu i reprezentowane przez nich instytucje, od Ministerstwa po ośrodki specjalistyczne, łączy bowiem wspólny cel, jakim jest stworzenie w Polsce systemu ochrony zdrowia na najwyższym, światowym poziomie – konkludował dr n. med. Roman Topór-Mądry, prezes Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji.
PAP MediaRoom
