Feerie sztucznych ogni, strumienie szampana, wystrzałowe kreacje na balowych salach, tłum ludzi na ulicach – tak wygląda noc sylwestrowa w większości krajów Europy i Ameryki. Ale nie wszędzie Nowy Rok witany jest w ten sam sposób, a nawet nie zawsze 1 stycznia.
Rosz ha-Szana – Nowy Rok Żydowski
Rosz ha-Szana – (dosłownie: głowa roku) upamiętnia szósty dzień stworzenia świata, czyli dzień, w którym Pan Bóg stworzył człowieka. Od tego dnia Żydzi liczą historię ludzkości.
Zgodnie z tradycją żydowską, stworzenie świata nastąpiło w 3761 roku p.n.e., licząc według kalendarza gregoriańskiego. W roku 2010, 9 września, rozpoczął się 5771 rok istnienia świata.
Jest to święto pod kilkoma względami wyjątkowe. W odróżnieniu od innych świąt żydowskich, nie dotyczy dziejów narodu żydowskiego, ale całego świata. Nie jest okazją do beztroskiej zabawy, a wprost przeciwnie – do poważnych przemyśleń i rachunku sumienia. Rosz ha-Szana to Dzień Sądu, w którym Bóg osądza wszelkie istoty i wszystkich ludzi na podstawie ich czynów, otwiera Księgi i zapisuje w nich przyszłość całej ludzkości – każdego człowieka z osobna, według jego win i zasług. Dziesięć dni po Nowym Roku Żydzi obchodzą święto Jom Kupur, a czas pomiędzy tymi świętami nazywany jest Dniami Skruchy, w którym trzeba wejrzeć w swoją duszę i przemienić swoje życie.
Obchody Nowego Roku zaczynają się w jego wigilię. Ostatni dzień starego roku spędza się na studiowaniu Tory i żałowaniu za popełnione grzechy. Aż do południa Nowego Roku trwa odmawianie okazjonalnych modlitw. Nadejście Nowego Roku oznajmia dźwięk szofaru – trąby wykonanej z rogu barana, rzadziej antylopy lub gazeli, której głos rozlega się z góry Synaj, podczas przekazywania 10 przykazań. Stąd pochodzi polska nazwa tych świąt – Święto Trąbek.
Rosz ha-Szana ma swoje tradycje kulinarne. W większości są to słodkie dania, mające zapewnić pomyślność i dostatek w rozpoczynającym się roku. Charakterystyczne, tradycyjne potrawy to: jabłka w miodzie, symbolizujące dobry udany rok, głowa ryby, wyrażająca wolę pozostawania na czele, a nie z tyłu, owoc granatu, symbolizujący prośbę, aby z woli Boga zasługi spożywającego były tak liczne, jak pestki granatu.
Na Rosz ha-Szana jada się też chałki moczone w miodzie, miodowe ciasto, a na wigilijną ucztę podaje się faszerowanego karpia, zupę owocową z kluseczkami, różne dania mięsne.
Ras as-Sana – Nowy Rok Muzułmański
Początek roku u Muzułmanów nazywa się podobnie jak u Żydów: Ras as-Sana, to znaczy głowa roku.
Według kalendarza muzułmańskiego, 7 grudnia 2010 r., o zachodzie słońca, rozpoczął się rok 1432.
Muzułmanie liczą swoją historię od emigracji Mahometa z Mekki do Medyny, która miała miejsce w czerwcu 622 roku naszego czasu.
Muzułmański sposób obliczania czasu jest oparty na roku księżycowym, krótszym od słonecznego. Ponieważ rok księżycowy ma tylko 354 dni, rok księżycowy jednostajnie przesuwa się wstecz wobec roku słonecznego w cyklu 33 letnim. Oznacza to, że 33 lata księżycowe odpowiadają 32 słonecznym. Rok księżycowy dzieli się na 12 miesięcy księżycowych.
Początek roku i każdego muzułmańskiego miesiąca, liczy się od dnia, w którym księżyc ukazuje się po raz pierwszy na nowiu.
W związku z księżycowym rytmem czasu, początek ery muzułmańskiej liczony jest od pierwszego nowiu księżyca po wyjściu Mahometa z Mekki, czyli od 16 lipca 622 r.
W związku z powyższym sposobem liczenia czasu, data obchodów Nowego Roku, podobnie jak wszystkich świąt muzułmańskich, nie jest stała, zależy od położenia księżyca, a decyzję o jego rozpoczęciu podejmują władze religijne.
Trzeba też wiedzieć, że początek dnia liczy się od zachodu słońca.
Rok rozpoczyna się pierwszego dnia miesiąca muharram (jest to tzw. Dzień Odpuszczenia Win), a kończy się okresem pielgrzymek do Mekki.
Muzułmański Nowy Rok nie ma charakteru religijnego. Jak mówi przewodniczący Muzułmańskiego Związku Religijnego w RP, mufti Tomasz Miśkiewicz, Muzułmanie nie obchodzą Nowego Roku tak hucznie, jak inne wyznania na świecie. Nie świętuje się nocy sylwestrowej, a tylko pierwszy dzień nowego roku. W niektórych krajach praktykowana jest modlitwa południowa, zawierająca modlitwy w intencji pomyślności w rozpoczynającym się roku. Nowy Rok wita się zazwyczaj na rodzinnych spotkaniach przy posiłku.
Nowy Rok Chiński
Chiński Nowy Rok to Święto Wiosny. Od najdawniejszych czasów do dzisiaj, jest w Chinach najważniejszym świętem publicznym i prywatnym. Po wprowadzeniu w 1912 roku kalendarza gregoriańskiego, obchodzone jest na przełomie stycznia i lutego. Jest to święto o charakterze religijnym i tradycyjnie trwa piętnaście dni, a kończy się Świętem Latarni.
Dany rok w tradycji chińskiej nie ma numeru, a jest przypisany określonemu zwierzęciu i nosi jego imię. I tak np. w 2010 roku Chińczycy żyli w roku Tygrysa, a 3 lutego 2011 r. rozpoczął się rok Królika. Ten mijający (2019) upływał pod znakiem Świni (Dzika). Rozpoczął się on 5 lutego 2019, a skończy się 24 stycznia 2020. Po nim nastąpi rok Szczura i potrwa do 11 lutego 2021 roku. Pierwsze 3 dni chińskiego Nowego Roku są dniami wolnymi od pracy.
Przygotowania do Święta Wiosny rozpoczynają się już na początku ostatniego miesiąca starego roku od generalnych porządków w domu, co ma się przyczynić do wygnania złych duchów. Tego dnia spożywa się tradycyjnie słodką zupę ryżową zwaną laba. Następnie uroczyście żegna się domowego boga kuchni, który odchodzi zdać coroczny raport przed Nefrytowym Cesarzem, a kończy się te obrzędy wieczorną ucztą, złożoną ze słodkich dań.
Następnego dnia rozpoczynają się właściwe przygotowania do święta – zakupy, przygotowywanie prezentów a także oklejanie drzwi wejściowych obrazkami noworocznymi nianhua. Są to kolorowe obrazki o różnorodnej treści – religijnej lub świeckiej. W tych dniach należy też oddać swoje długi.
Podobnie jak Europejczycy Boże Narodzenie, Chińczycy swoje wiosenno-noworoczne święto spędzają w gronie rodzinnym. Najważniejszym dniem jest wigilia Nowego Roku. Od rana cała rodzina przygotowuje potrawy na wspólną wieczerzę, do której zasiada się po zmroku. Głównym daniem są pierożki jiaozi, pije się grzane wino i wódkę. Noworoczna uczta trwa do rana, rodzina spędza czas na rozmowach i grach towarzyskich, wręczając też sobie nawzajem prezenty, w postani owoców, słodyczy, a czasem pieniędzy.
O świcie zdejmowane są obrazki nianhua i wychodzi się na ulice, gdzie przy dźwiękach muzyki i eksplozji petard oraz fajerwerków odbywają się tańce lwów.
Taniec lwów przywędrował do Chin z Persji. Tradycyjnie bierze w nim udział pięciu mężczyzn. Czterech z nich ubiera się w różnokolorowe stroje i trzymając maskę, kreuje dwie postaci lwów, a jeden trzymając w ręku kij ze srebrną perłą (tradycyjny symbol lwów i smoków) dyryguje tańcem przy akompaniamencie bębnów i innych instrumentów. Czasem występuje tylko jeden lew, który straszy przechodniów domagając się od nich monet.
Kulminacyjnym elementem świętowania jest korowód kilkudziesięciu osób niosących wyobrażenie smoka. Zabawy uliczne trwają do późnych godzin nocnych.
W ciągu następnych dni mało kto wraca do pracy, większość zakładów pracy i urzędów jest zamknięta, gdyż Chińczycy tradycyjnie udają się w podróż do krewnych. Obchody kończy Święto Latarni, trwające od 13 do 15 dnia Nowego Roku. Jest to jedno z najstarszych chińskich świąt, w czasie których ulice przyozdabiane są bogato zdobionymi lampionami o najróżniejszych kształtach. Odbywają się parady przebierańców i tańce, spożywane są tradycyjne ryżowe kulki ze słodkim nadzieniem.
Shogatsu san-ga-nichi – Nowy Rok w Japonii
Shogatsu san-ga-nich, dosłownie znaczy „trzy dni stycznia”, w skrócie o-shogatsu.
Obecnie jest formalnym świętem państwowym obchodzonym w dniu 1 stycznia, ale zwyczaje i tradycje związane z jego obchodami wywodzą się z dawnych czasów i wierzeń.
Przygotowania do obchodów Nowego Roku zaczynają się od gruntownych porządków, dzięki którym ma się wejść w nadchodzący rok oczyszczonym ze złych wspomnień. Usuwa się wszystkie rzeczy dawno nie używane, zbędne i związane z przykrymi momentami życia.
Następnie urządza się bounenkai – składkowe koleżeńskie przyjęcia w restauracji, w czasie których należy ze wszystkimi pić i jeść tak długo, aż zapomni się stare urazy i z czystym sercem wejdzie się w Nowy Rok. Ma to miejsce w każdej szanującej się japońskiej firmie.
Niezwykle ważne jest udekorowanie domu. Po obu stronach wejścia do domu ustawiane są kado-matsu – ozdoby złożone z trzech ostro przyciętych bambusów związanych słomą ryżową i przystrojonych gałązkami sosny. Mają one zapewnić dobrobyt i urodzaj. Drugą charakterystyczną dekoracją jest shime-nawa, czyli wisząca kompozycja ze słomy ryżowej i poskręcanego w zygzakowaty wzór papieru, która ma odganiać złe duchy. Składa się też odpowiednie ofiary bóstwom. Zanim nadejdzie Nowy Rok trzeba również zdążyć wysłać rodzinie i wszystkim znajomym okolicznościowe kartki z życzeniami, które nazywają się nengajo. Jak opowiadają mieszkający w Japonii Polacy, przeciętna rodzina wysyła ich nawet 200. Jest to okazja do zarobienia dla wielu przedsiębiorców. Niektóre rodziny malują je ręcznie, stemplują albo drukują na nich zdjęcia swych pociech.
Pozostaje jeszcze przygotowanie tradycyjnych potraw, jak ryżowe ciasteczka mochi jedzone razem z zupą zoni oraz toso – ceremonialne, ostre sake z dodatkiem ziół.
Noc noworoczną Japończycy spędzają z rodziną – zaproszenie na domowe przyjęcie noworoczne to wielkie wyróżnienie. Japoński Nowy Rok atmosferą przypomina nasze Boże Narodzenie. O północy wszyscy składają sobie życzenia, ale zamiast petard i fajerwerków słychać uderzenia dzwonów. W ciągu tej nocy dzwony muszą uderzyć 108 razy – co symbolizuje 108 pożądań i kłopotów, których trzeba się pozbyć razem ze starym rokiem.
Młodzi ludzie odwiedzają tych, którym coś zawdzięczali w mijającym roku, ubrani w tradycyjne japońskie kimona i uroczyście dziękują im za pomoc.
Rankiem 1 stycznia rodziny modlą się wspólnie przed domowymi ołtarzami, podejmując noworoczne postanowienia i wypowiadając życzenia. Dzieci otrzymują prezenty, czyli o-toshidama. Noworoczne śniadanie składa się z tradycyjnych potraw, podawanych w drewnianych lub lakowych 4-częściowych kwadratowych pudełkach, przy czym każda potrawa i pudełko mają znaczenie symboliczne. Po śniadaniu wszyscy czytają przyniesione kartki z życzeniami.
Świętowanie trwa jeszcze następnego dnia, z czym wiąże się wiele zwyczajów – różnego rodzaju wróżby, tradycyjne gry i zabawy. 3 stycznia jest już dniem pracy, ale obchody noworoczne jeszcze się nie kończą.
7 stycznia spożywa się na śniadanie kleik owsiany na 7 ziołach, który ma chronić przed 7 rodzajami chorób. Na zakończenie obchodów – 14 stycznia – odbywa się sagichou, czyli palenie dekoracji noworocznych i pieczenie w nich ryżowych ciastek, by zapewnić sobie zdrowie. Towarzyszy temu zabawa przy muzyce, śpiewie i jedzeniu. Ten dzień uważany jest także za najlepszy czas do zwierania umów przedmałżeńskich.
Jak widzimy, Nowy Rok witany jest w różny sposób i nawet w różnym czasie. Wszędzie jednak sprzyja odrzuceniu tego, co było złe, jest sposobnością do zapomnienia starych uraz i budzi nadzieję na szczęśliwą przyszłość. Wbrew twierdzeniom pesymistów, że dobre już było, wiele ciągle jeszcze na nas czeka.
