W Polsce dostępność do protonoterapii jest ograniczona mimo istnienia nowoczesnego Centrum Cyklotronowego Bronowice w Krakowie. W 2023 r. z tej innowacyjnej terapii leczenia nowotworów skorzystało 312 pacjentów, co stanowiło 78 proc. potencjału ośrodka – wskazuje Najwyższa Izba Kontroli.
NIK w najnowszym w raporcie zwróciła uwagę, że nowotwory złośliwe to rosnący problem zdrowotny i społeczny w Polsce. Każdego roku diagnozuje się około 170 tys. nowych przypadków, a liczba zgonów z powodu nowotworów wynosi około 100 tys. osób.
Izba wskazała, że jedną z kluczowych metod leczenia nowotworów jest radioterapia, której nowoczesną odmianą jest protonoterapia – zaawansowana technologia wykorzystująca precyzyjne promieniowanie protonowe do niszczenia zmian nowotworowych. Jej zaletą jest bardzo duża precyzja wiązki promieniowania docierającej do guza nowotworowego, dzięki właściwościom fizycznym protonów oraz rozkładowi dawki w tkankach. Szczególnie istotne jest to w przypadku nowotworów umiejscowionych głęboko (np. guzy wewnątrzczaszkowe).
W raporcie przypomniano, że w Polsce jedynym ośrodkiem protonoterapii jest Instytut Fizyki Jądrowej Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, który w swojej strukturze posiada Centrum Cyklotronowe Bronowice (CCB). W wyniku inicjatywy Wielkopolskiego Centrum Onkologii w Poznaniu, z końcem 2026 r. planowane jest otwarcie tam drugiego w Polsce ośrodka protonoterapii.
NIK zauważyła, że CCB nie jest podmiotem leczniczym, dlatego realizacja terapii protonowej w ośrodku odbywa się na podstawie umów zawartych przez świadczeniodawców, czyli Narodowy Instytut Onkologii Oddział w Krakowie, w zakresie nowotworów zlokalizowanych poza narządem wzroku oraz Szpital Uniwersytecki w Krakowie w odniesieniu do terapii protonowej nowotworów oka.
Protonoterapia była przedmiotem zainteresowania NIK już w 2020 r. Kontrola w Centrum Cyklotronowym Bronowice w Krakowie ujawniła, że ośrodek wykorzystuje jedynie 30 proc. swojego potencjału terapeutycznego. Ponadto – jak zauważono – zaprzestano protonoterapii dla dzieci, a strategia rozwoju tej formy leczenia nie została opracowana.
W aktualnym raporcie Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła, że w latach 2020–2024 kolejni urzędujący ministrowie zdrowia nie zrobili wystarczająco dużo, aby rozwijać i uporządkować system terapii protonowej w Polsce. – Mimo że w 2023 roku rozszerzono listę nowotworów, które można nią leczyć, możliwości Centrum Cyklotronowego Bronowice w Krakowie nie były w pełni wykorzystywane – podkreśliła Izba.
Jednakże od momentu otwarcia Centrum Cyklotronowego Bronowice do końca 2023 r. zaobserwowano znaczący wzrost liczby pacjentów poddanych protonoterapii nowotworów zlokalizowanych poza narządem wzroku.
– W 2023 roku terapii protonowej poddało się 312 pacjentów, co stanowiło 78 proc. całkowitego potencjału terapeutycznego ośrodka – wskazała NIK.
Izba podkreśliła przy tym, że w latach 2020–2024 spośród 881 pacjentów poddanych terapii protonowej ok. 34 proc. stanowiły osoby, których schorzenia nie były ujęte w wykazie świadczeń gwarantowanych. W raporcie podkreślono, że mogli oni być leczeni dzięki współpracy Narodowego Instytutu Onkologii Oddziału w Krakowie i Konsultanta krajowego w dziedzinie radioterapii onkologicznej, który wydawał indywidualne zgody na terapię w takich przypadkach. Bez tego – jak zaznaczono – ośrodek wykorzystywałby tylko połowę swoich możliwości.
Zdaniem NIK, brak skutecznych działań Ministerstwa Zdrowia spowodował ograniczenie dostępu do terapii protonowej, a wiele problemów organizacyjnych i brak współpracy między placówkami utrudniały leczenie pacjentów.
Izba we wnioskach do Ministerstwa Zdrowia wskazała na potrzebę opracowania zasad organizacji protonoterapii z uwzględnieniem możliwości zawierania umów ze świadczeniodawcami z całego kraju, z podziałem na odrębne zasady dla pacjentów dorosłych i dzieci.
Ponadto NIK postuluje o aktualizację taryf protonoterapii nowotworów zlokalizowanych poza narządem wzroku, przy uwzględnieniu odrębnych stawek dla dorosłych i dzieci, w tym dla dzieci wymagających znieczulenia ogólnego podczas terapii.
NIK zawnioskowała też o opracowanie rozwiązań systemowych umożliwiających utworzenie ośrodka leczniczego w Centrum Cyklotronowym Bronowice w Krakowie. Zdaniem Izby inicjatywa ta powinna być realizowana we współpracy z Prezesem Rady Ministrów, ministrem nauki, kierownictwem IFJ PAN, prezesem Narodowego Funduszu Zdrowia, podmiotami leczniczymi zajmującymi się onkologią oraz konsultantem krajowym ds. radioterapii onkologicznej. (PAP)
Źródło: naukawpolsce.pl
