Jak bezpiecznie korzystać z uroków lata?

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wpisała promieniowanie ultrafioletowe (UV) na listę niebezpiecznych czynników mających wpływ na rozwój nowotworów.

W Polsce co roku rejestruje się około 13 000 przypadków nowych zachorowań na nowotwory złośliwe skóry, w tym ponad 2 500 zachorowań na czerniaka. Jest on odpowiedzialny za 80% zgonów z powodu nowotworu złośliwego skóry. Ochrona przed nadmierną ekspozycją na słońce zmniejsza nie tylko ryzyko wystąpienia tych nowotworów, ale także innych negatywnych konsekwencji narażenia na promieniowanie UV.

Rodzaje promieniowania ultrafioletowego.

Promieniowanie ultrafioletowe stanowiące niewielką część promieniowania słonecznego dzielone jest na 3 pasma: UV-C, UV-B i UV-A.

Całość promieniowania UVC jest pochłaniana w atmosferze przez ozon, parę wodną, tlen i dwutlenek węgla, nie występuje więc w świetle słonecznym docierającym do powierzchni Ziemi.

Promieniowanie UVB stanowiące ok 5% promieniowania UV docierającego do człowieka jest w dużym stopniu pochłaniane przez warstwę ozonową. Jest filtrowane również przez chmury, szyby okienne czy samochodowe. Ten rozdaj promieniowania UV charakteryzuje się dużą energią i działa głównie na poziomie naskórka. Skutki jego niekorzystnego działania szybko się objawiają w postaci poparzeń i rumieni posłonecznych. Może również prowadzić do powstania zmian nowotworowych skóry.

Ozon jest głównym pochłaniaczem promieniowania UV-B, zmniejszenie jego warstwy w atmosferze zwiększa ilość UV-B docierającego do powierzchni Ziemi.

Promieniowanie UVA jest minimalnie pochłaniane w atmosferze. Jego natężenie jest stałe niezależnie od pory dnia czy roku. Przenika przez chmury i szyby okienne oraz samochodowe, jak również do głębszych warstw skóry. Jest to promieniowanie o małej energii, nie powoduje rumienia a efekty jego działania są zauważalne dopiero po latach. Ten rodzaj promieniowania przyczynia się do fotostarzenia się skóry.

Słońce w nadmiarze może doprowadzić do:

• poparzeń skóry,
• fotodermatoz – nienowotworowe choroby skóry, wynikające z powstawania w organizmie szkodliwych związków, aktywujących się pod wpływem promieni UV,
• reakcji fotouczulających,
• powstawania przebarwień skóry, które pojawiają się w również w przypadku długotrwałego korzystania z solarium,
• fotostarzenia się skóry – czyli przedwczesnego starzenia skóry,
• zmian nowotworowych tj. czerniak złośliwy, rak podstawnokomórkowy, rak kolczystonabłonkowy,
• immunosupresji – zwiększona ekspozycja na promieniowanie UV prowadzi do osłabienia układu odpornościowego,
• chorób oczu.

Pozytywne skutki oddziaływania promieniowania UV:

• Produkcja witaminy D – pod wpływem promieniowane UV i energii cieplnej ciała prowitamina D w naskórku przekształca się w witaminę D₃ niezbędną do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Jak bezpiecznie korzystać z uroków lata?

• unikaj przebywania na słońcu między godziną 11:00 a 15:00,
• rób przerwy w opalaniu się,
• korzystaj z cienia,
• noś odpowiednią odzież chroniącą cało, np.: jasne, przewiewne ubrania zakrywające ramiona i dekolt, szczególnie chroń głowę, twarz i szyję,
• noś okulary przeciwsłoneczne wyposażone w specjalne filtry, które stanowią ok. 99% ochrony przed UVA i UVB dla oczu,
• niemowlęta i małe dzieci w ogóle nie powinny przebywać bezpośrednio na słońcu,
• unikaj korzystania ze sztucznego promieniowania UV w solariach – wielokrotne korzystanie w ciągu roku z łóżek opalających zwiększa ryzyko zachorowania na czerniaka oraz wystąpienia raka skóry,
• stosuj produkty ochrony przeciwsłonecznej – kosmetyk o właściwym współczynniku ochrony (50 SPF) nanieś na skórę najlepiej przed wyjściem na słońce, aplikuj go w dużej ilości na całą powierzchnię skóry, a po pływaniu zaaplikuj preparat ponownie,
• raz w miesiącu oglądaj swoją skórę – sprawdź, czy twoje znamiona nie zmieniają się. Jeśli zauważysz coś podejrzanego, udaj się do chirurga-onkologa lub dermatologa.

Czerniak

Jest najbardziej agresywnym z nowotworów złośliwych skóry oraz najczęściej diagnozowanym u młodych ludzi. Charakteryzuje się niezwykle szybkim wzrostem oraz możliwością tworzenia przerzutów. Jednakże usunięcie czerniaka we wczesnej fazie rozwoju pozwala na wyleczenie ponad 80% chorych. Dlatego tak ważne jest prawidłowe i szybkie rozpoznanie nowotworu. Zawsze, kiedy widzisz nowe zmiany skórne bądź przebarwienia lub zmiany w już istniejących znamionach jest to sygnał, aby jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

Jak ocenić, czy znamię jest łagodne, czy złośliwe?

• asymetria – np. znamię wylewające się na jedną stronę,
• brzegi są nieregularne, poszarpane, posiadają zgrubienia,
• czerwony, czarny, niejednolity kolor,
• duży rozmiar – wielkość zmiany powyżej 6 mm,
• ewolucja, czyli postępujące zmiany zachodzące w znamieniu.

Źródło:

• opracowanie Ośrodka Aerologii Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy na podstawie “Global Solar UV Index. A Practical Guide” WHO 2002 https://m.ciop.pl/CIOPPortalWAR/file/43091/Sloneczne_promieniowanie_UV.pdf
• Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Katowicach wsse.katowice.pl
• Ministerstwo Zdrowia https://www.gov.pl/

Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Elblągu