Jeszcze całkiem niedawno większość dzieci z niepełnosprawnościami uczyło się w szkołach i placówkach specjalnych, bez kontaktu ze zdrowymi rówieśnikami. Był to tzw. system segregacyjny. Stosunek do dzieci niepełnosprawnych i ich edukacji uległ szeregowi zmian. Systematycznie odchodzi się już od segregacji, polegającej na umieszczaniu niepełnosprawnych uczniów wyłącznie w szkołach specjalnych. Obecnie istnieją systemy kształcenia częściowo segregacyjne a częściowo integracyjne.
W Polsce zainteresowanie problemami osób z niepełnosprawnością wzrosło w latach 70. XX w., jednak dopiero pod koniec lat 90. zaczęły powstawać pierwsze szkoły integracyjne oraz grupy i klasy integracyjne w przedszkolach i w szkołach ogólnodostępnych. Obecnie da się zauważyć systematyczny wzrost tych form kształcenia. Sam termin „integracja” pochodzi z języka łacińskiego (łac. „integratio” – odnowienie, uzupełnienie) i jest stosowany w rożnych dziedzinach życia, a jego znaczenie jest interpretowane przez przedstawicieli różnych nauk m. in.: socjologii, psychologii, pedagogiki.
O. Lipkowski (1987) wyodrębnia dwa rodzaje integracji: szkolną oraz pozaszkolną (społeczną). Integracja szkolna polega na maksymalnym włączeniu dzieci i młodzieży z różnymi niepełnosprawnościami do zwykłych szkół i innych placówek oświatowych umożliwiając im – w miarę możliwości – wzrastanie w grupie zdrowych rówieśników. Możemy w niej wyróżnić dwie koncepcje. Pierwszą z nich jest koncepcja integracji pełnej, której zadaniem jest stworzenie każdemu dziecku niepełnosprawnemu odpowiednich i jak najlepszych warunków wychowania i nauczania dostosowanych do jego możliwości rozwojowych i intelektualnych. Jest to tzw. szkoła dla wszystkich. Związane jest to z odchodzeniem od tworzenia szkół specjalnych na rzecz placówek integracyjnych. Pełna integracja oznacza łączenie w grupy osób pełnosprawnych i z niepełnosprawnością oraz tworzenie jednego wspólnego społeczeństwa. Druga koncepcja to tzw. integracja niepełna, inaczej częściowa. Jej istota polega na stwarzaniu dzieciom i młodzieży uczących się w placówkach specjalnych możliwości przebywania w środowisku osób zdrowych, nawiązywania z nimi kontaktów, odbywania wspólnych zajęć, wspólnej zabawy i pracy. Przebywanie niektórych uczniów ze względów zdrowotnych (np. z niepełnosprawnością intelektualną w głębszym stopniu) w szkołach specjalnych może być korzystniejsze dla ich rozwoju ze względu na specjalistyczne metody pracy stosowane w tych placówkach. Umożliwienie im różnych form kontaktów ze środowiskiem, w tym szczególnie z dziećmi pełnosprawnymi wpływa jeszcze lepiej na ich proces uspołecznienia.
Każda z tych dwóch koncepcji ma swoich zwolenników i przeciwników. Wszyscy są jednak zgodni, że idea integracji osób niepełnosprawnych jest zjawiskiem pozytywnym, słusznym i koniecznym we współczesnej rzeczywistości i systemie edukacji. System integracyjny umożliwia indywidualne podejście do każdego ucznia i zapewnienie mu warunków do pełnego realizowania programu szkolnego. Oprócz tego przyczynia się do kształtowania pozytywnej samooceny u uczniów niepełnosprawnych oraz do kształtowania właściwych postaw wobec nich u ich pełnosprawnych kolegów. Należy jednak zwrócić uwagę, że żeby integracja szkolna odniosła pozytywne skutki i była efektywna, potrzebni są odpowiednio przygotowani nauczyciele oraz różni specjaliści (np. logopeda, pedagog specjalny, psycholog). Konieczne jest także stosowanie specjalnych pomocy dydaktycznych oraz metod niezbędnych w nauczaniu dzieci z różnymi dysfunkcjami.
Integracja pozaszkolna (społeczna) wyraża się w takim wzajemnym stosunku pełno- i niepełnosprawnych, w którym respektowane są te same prawa i w którym stwarzane są dla obu grup identyczne warunki maksymalnego, wszechstronnego rozwoju. Integracja pozwala więc być osobie z niepełnosprawnością sobą wśród innych (A. Hulek, 1992). Tak rozumiana integracja dotyczy nie tylko nauczania i kształcenia, ale wszystkich sfer życia osoby z niepełnosprawnością, a więc: życia rodzinnego, kształcenia ogólnego i zawodowego, pracy, sposobów spędzania czasu wolnego, aktywności społecznej. Im większy jest zakres uczestnictwa w środowisku osób pełnosprawnych, tym większe są możliwości integracji.
Integracja społeczna jest szansą dla nas wszystkich. Ma ona duże znaczenie dla osób z niepełnosprawnością, gdyż umożliwia im funkcjonowanie w ich naturalnym środowisku (wśród rodziny i rówieśników), zdobywanie wiedzy, umiejętności, zawodu oraz przede wszystkim normalne życie w społeczeństwie. Osoby pełnosprawne natomiast mogą dzięki niej nauczyć się tolerancji i szacunku dla inności oraz odmienności. Pamiętajmy o tym, że zintegrować można osoby w różnym wieku i z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Celem integracji jest dobre funkcjonowanie i samopoczucie osób z niepełnosprawnością oraz pełny rozwój ich osobowości i możliwości, co pozwoli przygotować je do uczestnictwa w życiu społecznym. Jednak stanie się to możliwe jedynie wówczas, gdy cały proces integracji (a przede wszystkim kształtowanie prawidłowych postaw) będzie prowadzony już od najmłodszych lat w życiu człowieka.
