Jeżeli chcemy zapobiegać korzystaniu z alkoholu czy narkotyków, uzależnieniu od Internetu lub pornografii, przemocy, depresji czy tendencjom samobójczym, powinniśmy działać przyczynowo, a nie objawowo – powiedział PAP prezes zarządu Instytutu Profilaktyki Zintegrowanej doktor Szymon Grzelak i dodał, że szczególną rolę odgrywają tu wychowawcy i nauczyciele.
Czas epidemii i izolacji osłabił zdrowie psychiczne znacznej części dzieci i młodzieży. Jak wynika z badań Instytutu Profilaktyki Zintegrowanej (IPZIN) u około 30 proc. zaobserwowano obniżoną kondycję psychiczną.
– Żaden system pomocy psychologicznej i psychiatrycznej nie dałby rady udźwignąć takiej liczby pacjentów. Dlatego najważniejszym działaniem w skali całego systemu edukacji jest codzienne wsparcie dzieci i młodzież, które mogą one uzyskać najbliżej siebie – powiedział PAP prezes zarządu Instytutu Profilaktyki Zintegrowanej doktor Szymon Grzelak, autor pojęcia profilaktyki zintegrowanej.
Jak dodał Grzelak, w świetle badań naukowych różne, pozornie niepowiązane problemy czy zachowania ryzykowne dzieci i młodzieży, mają wiele wspólnych przyczyn, czynników ryzyka i czynników ochrony.
– Chcąc zapobiegać korzystaniu z alkoholu czy narkotyków, uzależnieniu od Internetu lub pornografii, wczesnym kontaktom seksualnym, przemocy, depresji czy tendencjom samobójczym, powinniśmy działać przyczynowo, a nie objawowo – dodał dr Grzelak.
Całościowym i innowacyjnym podejściem do profilaktyki problemów dzieci i młodzieży jest właśnie profilaktyka zintegrowana. – Istotą tej, rozwijanej już od 20 lat metody, jest szukanie skutecznych sposobów zapobiegania wielu problemom jednocześnie. Celem profilaktyki zintegrowanej jest zdrowy styl życia i zdrowie psychiczne całego człowieka, a nie zwalczenie pojedynczego problemu – podkreślił Grzelak.
W marcu br. IPZIN opracował, na zlecenie Ministerstwa Edukacji i Nauki, raport „Jak wspierać uczniów po roku epidemii? Wyzwania i rekomendacje z obszaru wychowania, profilaktyki i zdrowia psychicznego”, który zawiera 14 rekomendacji dla systemu edukacji opartych o wnioski z badań instytutu przeprowadzonych wśród ponad 11 tys. uczniów, rodziców i nauczycieli. Najważniejszą rekomendacją raportu jest potrzeba realizacji szerokich działań wspierających całą populację uczniów, a więc także tych, których kondycja psychiczna obecnie nie jest aż tak zła, by potrzebowali specjalistycznego wsparcia.
– Szczególną rolę, zwłaszcza dla uczniów mających słabe oparcie w rodzinie, odgrywają wychowawcy i nauczyciele. Potrzebują oni wskazówek od specjalistów, ale na pewno nie powinni wycofywać się ze swojej roli wychowawczej w przeświadczeniu, że brak im wiedzy czy umiejętności. W świetle badań cennym wsparciem dla ucznia może być zwykła rozmowa i wysłuchanie, przeznaczenie czasu na wspólne żarty w klasie lub zorganizowanie prostej zabawy integracyjnej. To może zrobić każdy życzliwy wychowawca – podkreślił Grzelak i zaznaczył, iż z badań wynika jednoznacznie, że im gorsza jest kondycja psychiczna uczniów, tym mniej przestrzegają oni reguł reżimu sanitarnego.
Po raz pierwszy wnioski z raportu zostały przedstawione we współpracy z Kuratoriami na konferencji w Lublinie pt. „Wzmacnianie kondycji psychicznej nastolatków w oparciu o badania i metody profilaktyki zintegrowanej. Inicjacja współpracy z placówkami województwa lubelskiego”. Po konferencji do realizowanego przez IPZIN projektu „Profilaktyka zintegrowana w każdą pogodę” przystąpiło 49 szkół z regionu lubelskiego i ponad 40 szkół z pozostałych regionów. Szkoły te, jako pierwsze, rozpoczęły działania w ramach projektu i ich wnioski posłużą jako podstawa do opracowania rekomendacji dla kolejnych placówek oświatowych.
P.o. dyrektor Wydziału Edukacji Specjalnej i Wspomagania Kuratorium Oświaty w Lublinie Aleksandra Sępoch podkreśliła, że czas pandemii to okres trudny dla wszystkich, szczególnie dla dzieci i młodzieży pozostających w izolacji, borykających się z różnymi problemami. – Dlatego jako nauczyciele i wychowawcy powinniśmy umieć je dostrzec, właściwie zinterpretować zachowania, wesprzeć naszych uczniów, być może wskazać źródło, gdzie należy szukać pomocy – dodała Sępoch.
– Realizacja działań na rzecz wsparcia psychicznego przekłada się na większe bezpieczeństwo epidemiczne. W raporcie bardzo silnie podkreślona jest rekomendacja mówiąca o potrzebie równowagi między troską o zdrowie psychiczne i o bezpieczeństwo epidemiczne. Ministerstwo Edukacji i Nauki, Ministerstwo Zdrowia i Główny Inspektorat Sanitarny włączyły niemal dosłownie treść tej rekomendacji w preambule do wytycznych dla szkół na rok 2021/2022, pozostawiając w tym względzie decyzyjność dyrektorom szkół, którzy najlepiej potrafią ocenić lokalną sytuację – dodał Grzelak.
Sępoch zaznaczyła, że Lubelski Kurator Oświaty Teresa Misiuk zachęca szkoły do pogłębionej diagnozy funkcjonowania dzieci i młodzieży. – Mamy nadzieję, że zaproponowane przez instytut rozwiązania pomogą w zwalczaniu skutków pandemii COVID-19 i przełożą się na realne wzmocnienie stanu psychicznego uczniów – podsumowała Sępoch.
Kolejne konferencje „Wzmacnianie kondycji psychicznej nastolatków w oparciu o badania i metody profilaktyki zintegrowanej”, których celem jest nawiązanie konkretnej współpracy placówek oświatowych z IPZIN, odbędą się 17 listopada br. w Warszawie dla szkół z województwa mazowieckiego i 18 listopada br. w Poznaniu dla szkół z województwa wielkopolskiego. (PAP)
Agnieszka Gorczyca
