W ciągu ostatnich 20 lat w Polsce nastąpiła głęboka recesja zdrowotna, m.in. dramatycznie wzrosła liczba chorób związanych ze spożyciem alkoholu oraz paleniem konwencjonalnych papierosów – wynika z badań zespołu prof. Witolda Zatońskiego z Instytutu Europejskie Obserwatorium Nierówności Zdrowotnych Akademii Kaliskiej, których wyniki przedstawiono na konferencji w Centrum Prasowym PAP.
– Czas zacząć krucjatę zdrowotną – zaapelował podczas wydarzenia prof. Witold Zatoński, Instytut – Europejskie Obserwatorium Nierówności Zdrowotnych, Fundacja „Promocja Zdrowia”.
Przypomniał, że przed 2000 r. poprawa zdrowia publicznego była bardzo znacząca, a wskaźnik długości życia wzrastał w naszym kraju najszybciej w Europie.
– Jednym z bardzo ważnych czynników tego stanu rzeczy było odchodzenie Polaków od palenia tytoniu. Sprzedaż papierosów gwałtownie spadła. Wydawało się, że Polacy zrozumieli, że papierosy to rak, zawały serca – wskazywał prof. Zatoński.
Niestety – jak zwrócił uwagę ekspert – trend ten zaczął się zmieniać. Około 2015 r. zatrzymał się wzrost oczekiwanej długości życia, a na przestrzeni ostatnich lat zaczęła się ona obniżać.
„W 2014 r. została zatrzymana realizacja Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu W Polsce (1995 r.) i dramatycznie zatrzymał się też spadek ekspozycji na czynniki szkodliwe dymu tytoniowego przez konwencjonalne palenie. Doszło do szybkiego przyrostu sprzedaży papierosów o 9 mld. rocznie (2015-2022 r.), który mnie postawił w stan alarmu – mówił prof. Zatoński.
W jego opinii, jeśli nie uda się zatrzymać wzrostu konsumpcji papierosów, będą miały miejsce bardzo poważne konsekwencje zdrowotne.
– Są już tego pierwsze znaki. Umieralność kardiowaskularna (z powodu chorób układu krążenia) do 2000 r. pięknie malała. Jednak skończył się ten złoty okres i szczególnie w populacji kobiet notuje się nie tylko zamrożenie, ale też wzrost liczby zgonów z tych przyczyn – zwracał uwagę prof. Zatoński.
Dodał, że w Polsce papierosy – w porównaniu do innych krajów europejskich – są bardzo tanie, tylko w Bułgarii ich ceny są niższe, a w Wielkiej Brytanii – czterokrotnie wyższe. Przyczyny tej sytuacji wymagają natychmiastowych badań.
Kolejnym problemem jest też zwiększona konsumpcja alkoholu (prawie o 50 proc.), która, według naukowców, została zainicjowana drastycznym osłabieniem regulacji zdrowia publicznego. Przejawiło się to w: obniżeniu w 2002 r. podatku akcyzowego na wódkę o 30 proc., deregulacji przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z 26 października 1982 r., co umożliwiło reklamowanie piwa w mediach, w tym telewizji.
Jednym z winowajców jest dostępność tzw. małpek, czyli butelek alkoholu o małej pojemności – 100 i 200 ml. O ile w 2001 r. statystyczny mieszkaniec naszego kraju wypijał 6,6 l czystego spirytusu na osobę (per capita), to w 2021 r. już 9,7 l. Tylko w 2019 r. Polacy wypili ok. 1,2 mld „małpek”.
– Bardzo złą wiadomość stanowi, że Polska jest jednym z krajów o najniższym poziomie cen alkoholu w UE. Przeraża ten rodzaj prowadzenia polityki wobec alkoholu – alarmował prof. Zatoński.
Wzrost spożycia napojów zawierających alkohol (w tym również największa w Europie konsumpcja piwa) doprowadził do przyrostu chorób alkoholowych, np. alkoholowej marskości wątroby. Odnotowuje się stały przyrost umieralności z tego powodu – u obu płci i we wszystkich dorosłych grupach wiekowych.
Jak wskazywała Kinga Janik-Koncewicz z Instytutu Europejskie Obserwatorium Nierówności Zdrowotnych w Akademii Kaliskiej, przez ostatnie 20 lat w innych krajach konsumpcja alkoholu spadała, tymczasem w Polsce – rosła. Wcześniej (np. w latach 50.) na tle innych państw spożycie w naszym kraju nie należało do najwyższych (22 l per capita we Francji przy 4 l w Polsce). Natomiast w 2020 r. Polska jest już na drugim miejscu (po Łotwie) pod względem ilości wypijanego alkoholu na głowę mieszkańca.
To tłumaczy coraz wyższą umieralność na jedną z chorób spowodowanych wyłącznie piciem alkoholu, czyli alkoholową marskość wątroby.
– Kiedyś była to choroba rzadka. Doszło do dramatycznego wzrostu cztero-, pięcio-, dziesięciokrotnego u mężczyzn – zależnie od grupy wiekowej – i od ośmio- do dwudziestokrotnego u kobiet – powiedziała Kinga Janik-Koncewicz.
Eksperci przyznali, że dostępne dane są dramatyczne, a wzrost spożycia alkoholu i papierosów jest zaskakujący.
– Polityka podatkowa ma podstawowe znaczenie, to najefektywniejsza metoda modulacji zachowań społeczeństw. Potrzebujemy też dobrych kampanii społecznych, by zmienić codzienne zachowania naszego społeczeństwa – podkreślał prof. Piotr Jankowski, kierownik Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych i Gerontokardiologii w Szpitalu Klinicznym im. prof. W. Orłowskiego w Warszawie, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego.
Zdaniem prof. Łukasza Balwickiego, kierownika Zakładu Zdrowia Publicznego i Medycyny Społecznej, Gdański Uniwersytet Medyczny, epidemia związana z chorobami spowodowanymi piciem alkoholu i paleniem tytoniu nakręcana jest przez producentów tych używek.
– Narzędzia do kontroli epidemii leżą w rękach polityków i rządzących. Państwo poddało się lobbingowi przemysłu tytoniowego i alkoholowego, lekarze nie mają instrumentów do walki z nimi. Sytuacja zdrowotna jest w największej mierze kształtowana przez zachowania zdrowotne – mówił ekspert.
Kolejnym elementem, który doprowadził do nadmiarowych zgonów w polskim społeczeństwie była pandemia COVID-19.
Jak zaznaczyła prof. Katarzyna Zatońska, kierownik Katedry Zdrowia Populacyjnego, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, Polska jest w czołówce krajów o największej liczbie nadmiarowych zgonów w czasie pandemii COVID-19.
– Liczba nadmiarowych zgonów była także znacznie wyższa od oficjalnie raportowanych danych. Zgodnie z raportem OECD, w Polsce wystąpiło w przeliczeniu 6000 zgonów na milion ludności, w Niemczech 2000 zgonów na milion, a w Norwegii, 500 zgonów na milion – powiedziała prof. Zatońska.
– Weszliśmy w pandemię COVID-19 nieprzygotowani, a takie przygotowania trzeba rozpoczynać kilka lat wcześniej. Co 10 lat są epidemie i państwo powinno być na to przygotowane. Efekty działań przychodzą dopiero po pewnym czasie. Mieliśmy bardzo dobre plany pandemiczne, nagrodzone przez WHO. Trzeba wrócić do tego, co robiliśmy – apelował prof. Andrzej Wojtyła, rektor Akademii Kaliskiej.
Do tego zagadnienia odniósł się również prof. Janusz Szymborski, Instytut – Europejskie Obserwatorium Nierówności Zdrowotnych, Akademia Kaliska.
– 332 tys. nadmiarowych zgonów ludzi, którzy zmarli w okresie tego trzylecia pandemii. To jest pewien proces demograficzny przyczyniający się do depopulacji – podkreślił.
Eksperci wskazywali, że dla poprawy sytuacji zdrowotnej Polaków konieczne są szybkie działania, takie jak ograniczająca spożycie alkoholu i papierosów, polityka cenowa i podatkowa oraz dobrze przemyślana i długotrwała edukacja społeczna.
PAP MediaRoom
