Pogląd, że dobra edukacja jest ważna dla osiągnięcia sukcesu podziela 69 proc. Polaków. To spadek o 10 pkt. proc. w ciągu ostatniej dekady – wynika z właśnie opublikowanych wyników badania struktury społecznej POLPAN.
Polskie Badanie Panelowe POLPAN realizowane jest nieprzerwanie od 33 lat i koncentruje się na strukturze społecznej. Regularnie, co 5 lat, naukowcy z Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk przeprowadzają indywidualne wywiady bezpośrednie.
6 fala badania odbyła się w okresie kwiecień – grudzień 2018 r. W panelowej części badania uczestniczą regularnie te same osoby (niektóre od początku). Pozwala to analizować losy badanych w długiej perspektywie czasowej. Jednocześnie na każdym etapie badania dobierane są młodsze osoby, co sprawia, że wyniki są reprezentatywne dla struktury społecznej.
Jednym z dwunastu tematów, o które pytali naukowcy, było szczęście. A dokładnie: „Czego potrzebujemy do osiągnięcia sukcesu życiowego?”.
System społeczny, w którym pozycja człowieka zależy od indywidualnego wysiłku i kompetencji, nazywany jest merytokracją. – W naszych analizach zastanawiamy się, czy poparcie czynników merytokratycznych jest znacząco odmiennie w różnych pokoleniach Polaków oraz różnych grupach społecznych – powiedziała Ilona Wysmułek z IFiS PAN, odpowiedzialna za podsumowanie wyników badania.
Analizy danych POLPAN wykazały ogólnie rosnące poparcie czynników merytokratycznych w Polsce od 1988 roku, wraz z poprawą ogólnej sytuacji gospodarczej w kraju. Jednocześnie większą wiarą w merytokrację wykazywały się te osoby, których sytuacja ekonomiczna była wyraźnie lepsza od reszty.
Znaczenie ciężkiej pracy było postrzegane wyjątkowo nisko w 1988 roku. Jedynie 37 proc. respondentów wyraziło opinię, że ciężka praca jest niezbędna lub bardzo ważna dla osiągnięcia powodzenia w życiu. Ten pesymistyczny pogląd stopniowo się zmieniał i w 2018 roku niemal dwa razy więcej osób badanych (67 proc.) postrzegało ciężką pracę jako istotny czynnik prowadzący do sukcesu.
Pogląd, że dobra edukacja jest ważna dla osiągnięcia sukcesu, podzielało w 1988 roku 60 proc. Polaków. Odsetek ten wzrastał w kolejnych latach, do około 80 proc. pod koniec lat dziewięćdziesiątych i na początku dwutysięcznych. W ciągu ostatniej dekady nastąpił natomiast spadek o około 10 punktów procentowych – obecnie około 69 proc. respondentów uważa, że dobre wykształcenie jest ważne dla osiągnięcia powodzenia w życiu.
– Mimo, że wraz z upływem czasu poglądy całego społeczeństwa polskiego ulegają zmianie, badanie wykazało, że doświadczenia generacyjne faktycznie mają znaczący wpływ na sposób postrzegania czynników sukcesu – powiedziała Ilona Wysmułek.
Pokolenie „kryzysu” (urodzeni w latach 1956 – 1959), które wchodziło w dorosłość w okresie kryzysu politycznego i ekonomicznego lat 80., do dziś wykazuje się większą niż pozostałe nieufnością do znaczenia indywidualnej sprawczości, starań i zdolności osobistych. Co ciekawe, także pokolenie „transformacji” (urodzeni w latach 1968 – 1971) wykazuje wciąż mniejszą wiarę w merytokrację niż najstarsze pokolenie „małej stabilizacji” (urodzeni w latach 1940-1944), oraz najmłodsze pokolenie „otwartych granic” (urodzeni ok. 1986 r.)
Urszula Kaczorowska / PAP – Nauka w Polsce
