Tarczyca– 20 gramowa „skrzynia biegów” w organizmie. Jej niedoczynność powstaje gdy mechanizm ten nie nadąża produkować wystarczającej ilości hormonu tarczycy. Gdy zaczyna szwankować– procesy życiowe zwalniają co objawia się spadkiem energii, przyrostem masy ciała i pogorszeniem wyglądu. „Oprócz kuracji podawania syntetycznego hormonu tarczycy warto zadbać o prawidłowy styl życia i odpowiednią dietę, która wspomoże działanie leku” mówi elbląski specjalista ds. żywienia, mgr Ewa Bidzińska.
Jak można wspomóc leczenie niedoczynności tarczycy za pomocą diety? Chorym trudno schudnąć i utrzymać efekty odchudzania, zmagają się też z zaburzeniami lipidowymi. Jaką dietę odchudzającą może Pani polecić?
Chorym zaleca się stosowanie odpowiednio zbilansowanej diety niskoenergetycznej, której wartość będzie dobrana indywidualnie do płci, stanu zdrowia, wieku i aktywności fizycznej. Najwłaściwiej jest zaplanować spadek masy ciała o 0,5 czy 1 kg w ciągu tygodnia. Powolna redukcja zabezpiecza nie tylko przed niedoborami pokarmowymi, ale i efektem jojo. Ułożenie diety powinno więc przede wszystkim zapewnić pacjentowi wszystkie niezbędne wartości odżywcze a więc: białko pełnowartościowe, odpowiednią ilość węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym, zdrowych tłuszczy, mikro i makroelementów szczególnie żelaza, cynku, selenu, jodu i witamin. Najbezpieczniej udać się po pomoc do dietetyka. Dobra dieta poprawi funkcjonowanie niewydolnej tarczycy. Należy też wiedzieć, że istnieją produkty niewskazane dla osób z niedoczynnym gruczołem tarczowym. Dlatego chorzy powinni wiedzieć co mogą spożywać a czego unikać.
Jaką dobową dawkę kalorii powinien przyjmować chory na niedoczynność tarczycy?
Z uwagi na częste problemy z nadwagą, dieta powinna być niskokaloryczna. Nie jestem zwolenniczką diet typu 1000 kcal czy monodiet. Po prostu te diety nie zapewnią organizmowi odpowiedniej ilości składników odżywczych, jakich organizm potrzebuje do swoich różnych funkcji, a dodatkowo powodują, że przestawia się na tzw. tryb oszczędzający i nie będzie chudnął. Dieta w niedoczynności tarczycy musi zawierać co najmniej 1200 kcal. Istotne w odchudzaniu jest regularne jedzenie co 3–4 godziny, posiłków o właściwej kaloryczności stosownej do pory dnia. Nie można zapomnieć o śniadaniu – należy je spożywać w ciągu 1 godziny od wstania z łóżka. Kolacja nie może być spożyta później niż 2–3 godziny przed pójściem spać. Wiemy, że w niedoczynności tarczycy pacjenci odczuwają spadek energii, łatwe męczenie się. Nie można więc doprowadzić do sytuacji, że dodatkowo przez dietę odchudzającą tej energii będzie jeszcze mniej. Głodówki są wykluczone. Organizm musi mieć siłę, aby funkcjonować na co dzień i mieć dostarczone odpowiednie składniki odżywcze do lepszego funkcjonowania układu odpornościowego, szczególnie w chorobie Hashimoto. Wiele osób z niedoczynnością tarczycy bardzo ogranicza jedzenie, bo boi się przytyć. Znam osoby, które jadły tylko raz dziennie. Paradoksalnie powoduje to oszczędzanie energii przez organizm i jeszcze większe spowolnienie metabolizmu. Nie należy więc bać się jeść, tylko wiedzieć jak jeść i co jeść.
Co powinno być podstawą diety redukcyjnej?
Wartościowe składniki odżywcze, a więc: białko, zawierające m. in. aminokwasy, których organizm ludzki nie jest w stanie sam wytworzyć, a są ważne bo wpływają na tempo metabolizmu. Dobrym jego źródłem jest mięso, mleko, jaja, sery. Z produktów roślinnych poleca się komosę ryżową czy soczewicę. Ważny jest też błonnik, który usprawnia motorykę przewodu pokarmowego a ponadto będzie pomagał w obniżeniu poziomu cholesterolu. Głównym jego źródłem są produkty pochodzenia roślinnego otręby pszenne, płatki jęczmienne, owsiane, pieczywo pełnoziarniste, kasze, rośliny strączkowe, surowe owoce i warzywa. Należy również wypijać do 2 litrów wody. Zapominając o płynach tak naprawdę zapychamy jelita zamiast je udrażniać. Nie można bagatelizować też odpowiedniej podaży selenu, żelaza i cynku.
Dlaczego akurat te trzy pierwiastki są tak ważne w diecie osób z niedoczynnością tarczycy?
Długotrwały niedobór selenu może być przyczyną złej przyswajalności jodu, co nasila rozwój objawów niedoczynności tarczycy. Dobrym źródłem selenu są: dorsz, halibut, makrela, łosoś, mintaj, śledź, krewetki, orzech brazylijski, sezam, orzechy włoskie. Drugim mikroskładnikiem jest żelazo. Jego deficyt w organizmie prowadzi do zmniejszenia stężenia hormonów tarczycy w osoczu, a w konsekwencji do powiększenia gruczołu tarczowego i rozwoju niedoczynności. W diecie należy uwzględnić dobrze przyswajalne formy tego pierwiastka a więc żelazo hemowe zawarte głównie w produktach zwierzęcych, wchłaniające się w 15–20%. Dla porównania żelazo niehemowe, obecne w produktach pochodzenia roślinnego wchłania się w 1–10%. Dużo żelaza zawierają nasiona lnu, pestki dyni, otręby pszenne, wątróbka kurczaka, mak, sezam, żółtko jaja, orzechy pistacjowe, fasola biała, liście pietruszki, płatki owsiane. Natomiast niedobór cynku potrafi być dosyć dotkliwy dla osób z niedoczynnością tarczycy. Pierwiastek ten przyczynia się do produkcji i właściwego funkcjonowania tyroksyny. Jego niedobór powoduje więc spadek stężenia hormonów tarczycy T4 i T3 i w efekcie rozwój objawów choroby. Niedobory mogą wynikać z nieprawidłowej, mało urozmaiconej diety. Dobrym źródłem cynku w diecie są zarodki pszenne, otręby pszenne, mąka żytnia, pszenna, nasiona lnu, pestki dyni, wołowina, fasola, żółtka, kasza gryczana, jaglana, płatki owsiane. Tak więc, objawy obniżonej aktywności tarczycy mogą spowodować niedobory w mikroskładniki.
Często pacjenci mają nadzieję, że zażywanie hormonu np. Euthyrox czy Letrox, który jest pozbawiony laktozy, ułatwi pozbycie się zbędnych kilogramów, to prawda?
Tak, ponieważ spowolniony metabolizm będzie stopniowo regulowany przez przyjmowany doustnie hormon tarczycy. Wyrównanie gospodarki hormonalnej i w związku z tym tempa metabolizmu jest podstawą sukcesu w diecie redukcyjnej. Kiedy TSH będzie spadać, tempo metabolizmu zacznie wzrastać i organizm przy odpowiedniej diecie i aktywności fizycznej rozpocznie proces pozbywania się tkanki tłuszczowej.
Chory na niedoczynność tarczycy jest słaby, pozbawiony energii, senny z syndromem "Śpiącej Królewny". Czy w takiej sytuacji może prowadzić aktywny tryb życia?
Tak, ale nie każdy trening będzie odpowiedni. Jednak dobrany prawidłowo będzie wspomagał odchudzanie podwyższając przemianę materii. Ponadto ruch prowadzi do poprawy samopoczucia, lepszego radzenia sobie z napięciem emocjonalnym, a u osób z niedoczynnością tarczycy obserwuje się często obniżenie nastroju i depresję. Czasami chorzy narzekają że są zmęczeni, aby ćwiczyć. Można więc spróbować od ćwiczeń trwających tylko 5–10 min i wybierać porę ranną. Aby ćwiczenia nie wpływały negatywnie na zdrowie, należy rozpocząć je krótką rozgrzewką i od niewielkich obciążeń, które stopniowo się zwiększa. Zaleca się docelowo ćwiczyć co najmniej 3 razy w tygodniu, przez minimum 30–60 min. aż do jednej godziny nawet codziennie. Warto, aby były to sporty aerobowe np. marsz, bieg, basen, rower czy stepper. Pacjenci powinni unikać ćwiczeń, które zmuszają do krótkiego, ale intensywnego wysiłku np. interwały.
Reasumując przemianę materii podkręci więc przyjmowanie syntetycznego hormonu tarczycy, dieta, ćwiczenia i woda. A czy można stosować naturalne termogeniki?
Jak najbardziej tak. Metabolizm napędzą przyprawy takie jak np. kardamon, curry, imbir, bazylia, pieprz, chili, cynamon. Warto spożywać produkty bogate w błonnik np. warzywa tj. marchew, pomidory, ogórki, papryka, seler. Wszystkie te produkty wywołują efekt termogenny. Charakteryzują się tym, że organizm chcąc je strawić potrzebuje znacznie więcej kalorii niż trawiąc inne rodzaje pożywienia.
Czy chory na niedoczynność tarczycy może stosować dietę wegańską?
Jest ona trochę ryzykowna, ponieważ łatwiej tu o niedobory wyżej opisanych: jodu , żelaza, cynku, selenu. Weganie odrzucają ryby, mięso, jaja, natomiast jedzą więcej warzyw krzyżowych np. brokułów, kapusty, kalafiora, rzodkiewki oraz soi która ma działanie wolotwórcze przy niskiej podaży jodu. Osoba będąca weganem częściej spożywa te rośliny i jest bardziej narażona na hamowanie tworzenia hormonów tarczycy. Weganie częściej muszą stosować suplementy minerałów i witamin, np. wit B12, aby pokryć występujące u nich niedobory.
Soja jest zabroniona?
Tak, gdyż zawiera substancje, które źle wpływają na prawidłowe funkcjonowanie tarczycy. Izoflawony sojowe, a dokładnie genisteina przejmują część jodu, który normalnie zostałby użyty do produkcji hormonu tarczycy, a więc hamując tworzenie tych hormonów. Obecność soi w diecie może być zagrożeniem dla prawidłowego działania tarczycy szczególnie w przypadku niedoboru jodu.Tak więc tofu czy mleko sojowe powinny zostać wyeliminowane z diety.
Czy to prawda, że warzyw zielonych nie można spożywać w postaci surowej, tylko gotowanej? Jeśli tak, to dlaczego tak jest?
Warzywa kapustne: brokuł, kalafior, jarmuż, kalarepa, brukselka, kapusta pekińska, włoska zawierają glukozynolany, a produkty ich rozpadu wykazują działanie zwiększające TSH i wolotwórcze. Hamują transport jodu do tarczycy. Zostaje w ten sposób blokowany enzym zwany peroksydazą tarczycową i zmniejsza się tworzenie hormonów tarczycy. W warzywach mrożonych i gotowanych w stosunku do warzyw surowych zawartość glukozynolanów jest mniejsza. Należy gotować je w dużej ilości wody, bez przykrycia gdyż związki te są lotne. Można spożywać te warzywa, ale rzadko, po obróbce. Potrawy te powinny być łączone z produktami o dużej zawartości jodu np. rybami czy owocami morza, gdyż ich działanie wolotwórcze jest znacznie silniejsze w warunkach zbyt niskiej podaży jodu.
Dziękuję za rozmowę
Aleksandra Kazuro Wersja archiwalna wpisu dostępna pod adresem: http://razemztoba.pl/beta/index.php?NS=srodek_new_&nrartyk= 13994
