Przestrzeń pozbawiona barier, pieniądze na sprzęt rehabilitacyjny czy zmiana społecznego postrzegania? PFRON sprawdził, czego najbardziej potrzebują osoby z niepełnosprawnościami.
Badanie potrzeb osób niepełnosprawnych
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zlecił wykonanie badania diagnozującego potrzeby osób niepełnosprawnych. Wzięły w nim udział osoby w wieku 14–16 lat, posiadające orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności lub orzeczenie o niepełnosprawności. Ze względu na potrzeby uzależnione od charakteru dysfunkcji, wśród badanych wydzielono grupy osób z dysfunkcją wzroku, słuchu i ruchu, a także osoby z upośledzeniem umysłowym oraz psychicznie chore. Raport z badania zawiera wnioski i rekomendacje, adresowane do instytucji zaangażowanych we wsparcie osób niepełnosprawnych, głównie PFRON i Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, ale też instytucji pomocy społecznej.
Diagnozując sytuację osób niepełnosprawnych, pod uwagę wzięto takie obszary jak: rehabilitacja, edukacja, integracja, praca, komunikacja, informacja oraz mieszkalnictwo. Badanie obejmowało również ocenę dostępnych instrumentów i systemu wsparcia niepełnosprawnych. Przedstawienie sytuacji z punktu widzenia osób z dysfunkcjami ujawniło ich prawdziwe problemy i trudności, z którymi mierzą się każdego dnia.
Najważniejsze potrzeby
W zestawie uniwersalnych dla osób niepełnosprawnych potrzeb – oprócz zupełnie podstawowych, takich jak praca, zdrowie i sytuacja bytowa – znajduje się rehabilitacja fizyczna, transport i edukacja oraz integracja. Jakie obszary były najczęściej wskazywane?
Badanie wykazało, że dla niepełnosprawnych największe znaczenie mają potrzeby dotyczące mieszkalnictwa i samodzielnego życia, wskazane przez 17% badanych. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną do niezależnego życia potrzebują pomocy asystenta lub pielęgniarki, z kolei dla ludzi z dysfunkcją ruchu szczególnie istotne jest zlikwidowanie barier architektonicznych.
16% osób niepełnosprawnych wskazywało zapotrzebowanie na urządzenia lub technologie, które umożliwiają bądź poprawiają funkcjonowanie, m. in. sprzęt ortopedyczny i optyczny lub sprzęt komputerowy. Dla zbliżonej liczby badanych (w tym szczególnie dla osób z dysfunkcją ruchu i słuchu) bardzo istotne są potrzeby związane z transportem i przemieszczaniem się w przestrzeni publicznej.
Potrzeby w obszarze rehabilitacji fizycznej wskazało 9% osób niepełnosprawnych, a w komunikacji (rozumianej jako porozumiewanie się, ale też poruszanie się w przestrzeni) – 7%. Dla 6% badanych ważne są potrzeby w obszarze pracy zawodowej, opieki zdrowotnej i integracji.
Oczywistym jest, że osoba niesłysząca ma inne potrzeby specyficzne niż ktoś, kto porusza się za pomocą wózka inwalidzkiego. Poszczególne grupy osób niepełnosprawnych wskazały te najważniejsze z punktu widzenia ich dysfunkcji. I tak dla ludzi z niepełnosprawnością wzroku i słuchu najistotniejsze jest zaspokojenie potrzeb w obszarze komunikacji, w tym posiadanie sprzętu oraz przyrządów pomagających likwidować bariery. Osoby z upośledzeniem umysłowym i chorujące psychicznie jako najważniejsze potrzeby wskazywały rehabilitację społeczną, poprawę warunków mieszkaniowych oraz opiekę asystencką, a ludzie z dysfunkcją ruchu – likwidowanie barier architektonicznych i przystosowanie mieszkania.
System wsparcia nie do końca efektywny
Badanie wykazało, że system wsparcia jest oceniany neutralnie lub źle. Jak można przeczytać w raporcie, „osoby niepełnosprawne są rozczarowane możliwościami uzyskania wsparcia, czują się zagubione i pozostawione samym sobie wobec […] zespołu instytucji mających udzielać im pomocy”.
Dlaczego tak się dzieje? Klienci systemu wsparcia postrzegają go jako zbiurokratyzowany i rozproszony w zakresie odpowiedzialności i informacji. Brakuje zintegrowanego centrum, a także wymiany wiadomości o osobach niepełnosprawnych pomiędzy instytucjami działającymi na ich rzecz. W poczuciu badanych oferowane wsparcie nie zawsze jest adekwatne do rzeczywistych potrzeb (dotyczy to formy lub wysokości pomocy), a rodzina osoby z niepełnosprawnością nie może liczyć na systemową pomoc. Jednym z najczęściej wskazywanych zarzutów jest brak indywidualizacji, ciągłości i kompleksowości wsparcia. Badani zwracali również uwagę na fakt, że nie zawsze mogli liczyć na życzliwość i zrozumienie ze stronu urzędników.
Co zrobić, by było lepiej?
System wsparcia nie jest więc wykorzystywany efektywnie, a sytuacja osób niepełnosprawnych wymaga poprawy w wielu obszarach. Do poprawnego funkcjonowania potrzeby jest jednolity i działający w sposób kompleksowy system, który będzie przyjazny, otwarty i, przede wszystkim, skuteczny. Konieczne jest przeprowadzenie dyskusji na temat możliwości, jakie stoją przed instytucjami działającymi na rzecz osób z dysfunkcjami. Okazją ku temu może być debata podczas III Kongresu Osób z Niepełnosprawnościami, który odbędzie się w październiku w Warszawie (można przeczytać o nim TUTAJ).
Jakie propozycje działań usprawniających system wsparcia osób niepełnosprawnych pojawiły się po przeprowadzeniu badania? Do najważniejszych z nich można zaliczyć utworzenie instytucji łącznikowej oraz ujednolicenie rozwiązań i procedur, dzięki czemu działania instytucji zajmujących się osobami niepełnosprawnymi będą skoordynowane i skuteczne. Istotne jest również zwiększenie wśród klientów systemu wsparcia świadomości na temat możliwych form pomocy. W gąszczu nierzadko sprzecznych informacji osoby niepełnosprawne czasem nie wiedzą, na co mogą liczyć. Uproszczenie i kompleksowość informacji mogą sprawić, że oferowane wsparcie trafi do większej ilości potrzebujących. Dla osób niepełnosprawnych ważne jest, by instytucje, do których się zwracają, były przyjazne i dostępne. Może w tym pomóc odbiurokratyzowanie systemu oraz podnoszenie jakości obsługi poprzez zwiększanie życzliwości i szkolenia osób pracujących z niepełnosprawnymi. W dalszym ciągu konieczna jest zmiana nastawienia społeczeństwa do tematu niepełnosprawności. Badanie ukazujące punkt widzenia osób z dysfunkcjami udowodniło bowiem, że sytuacja niepełnosprawnych wymaga zdecydowanych działań w wielu aspektach.
O poszczególnych obszarach i szczegółowych potrzebach osób z niepełnosprawnościami będzie można przeczytać już niedługo.
Źródło: PFRON
oprac. MS Wersja archiwalna wpisu dostępna pod adresem: http://razemztoba.pl/beta/index.php?NS=srodek_new_&nrartyk= 16336
