Z inicjatywy leśników powstał program zagospodarowania turystycznego leśnych i otaczających je bezleśnych terenów Żuław, Mierzei Wiślanej i Wysoczyzny Elbląskiej, który nie tylko udostępnia lasy do celów rekreacyjnych bez szkody dla przyrody, ale przy wykorzystaniu bogatych walorów przyrodniczych i kulturowych tworzy niezwykle atrakcyjny produkt turystyczny, który może przyczynić się rozwoju gospodarczego tego regionu.
„Koncepcja zagospodarowania rekreacyjno–turystycznego dla obszaru Leśnego Kompleksu Promocyjnego Lasy Elbląsko–Żuławskie ze szczególnym uwzględnieniem obszarów leśnych”, została zaprezentowana na konferencji w Elblągu, zorganizowanej przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Gdańsku i Biuro Urządzania Lasów i Geodezji Leśnej w Gdyni. W konferencji, oprócz przedstawicieli wszystkich szczebli Lasów Państwowych, wzięli udział reprezentanci Forum Ekologicznego, Stowarzyszenia Sołtysów, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, Polskiego Towarzystwa Turystyczno–Krajoznawczego, innych zainteresowanych turystyką organizacji pozarządowych oraz przedstawiciele urzędów marszałkowskich województw pomorskiego i warmińsko–mazurskiego, prezydenci, starostowie i wójtowie z regionu objętego opracowaniem.
Dla kogo las
Od lat trwa spór, komu ma służyć las. Spór toczą leśnicy, ekolodzy i ludzie szukający w lesie grzybów, jagód lub wytchnienia i piękna przyrody. Do tej pory górą byli leśnicy, widząc w lesie przede wszystkim jego aspekty gospodarcze i traktując wszystkich pozostałych przybywających do lasu jak intruzów. Teraz to się zmienia – las opanowują ludzie korzystający z niego w celach rekreacyjnych, do czego przyczynia się coraz większa liczba samochodów, dzięki którym las staje się coraz bardziej dostępny, o każdej porze i w każdym miejscu. Najtrudniej mają ekolodzy i miłośnicy przyrody, którzy uważają, że do lasu mają równe prawa wszystkie istoty – człowiek, wilk i kornik drukarz.
Coraz większa liczba ludzi penetrujących las stała się faktem, stanowiąc zagrożenie dla niego i jego mieszkańców. Konieczne stało się jakieś uregulowanie tego ruchu, także w trosce o tych turystów, którzy szukają w lesie wytchnienia od cywilizacji technicznej, ciszy i spokoju.
Z inicjatywy Nadleśnictwa Elbląg powstał modelowy program, który ma pogodzić wszystkie te potrzeby i interesy. Zadania tego podjęło się Biuro Urządzania Lasów i Geodezji Leśnej Oddział w Gdyni, zapraszając do współpracy ekspertów z Uniwersytetu Gdańskiego oraz Parków Krajobrazowych Mierzeja Wiślana i Wysoczyzna Elbląska. Opracowanie objęło Żuławy po wschodniej stronie Wisły, Mierzeję Wiślaną i Wysoczyznę Elbląską. Kierownikiem projektu był dr Wojciech Staszek.
Inicjatorzy i autorzy opracowania postawili sobie cel znacznie wyższy, niż uregulowanie ruchu turystycznego w lasach, a mianowicie wykorzystanie walorów przyrodniczych i kulturowych tego regionu na rzecz rozwoju turystyki krajowej i zagranicznej, a tym samym rozwoju gospodarczego oraz wzrostu poziomu życia jego mieszkańców, przy jednoczesnej dbałości o zachowanie tych walorów.
Wszystko zmierzone i policzone
Przystępując do pracy autorzy odpowiedzieli sobie na kilka ważnych pytań, przede wszystkim czy wziąć pod uwagę sam las czy również jego otoczenie, a także czy zagospodarować cały las dla wszystkich użytkowników, czy wydzielić obszary produkcyjne, chronione i ogólnie dostępne. Na początku rozstrzygnięto pierwszy dylemat: uwzględnione zostały nie tylko tereny leśne, ale i bezleśne, otaczające lub sąsiadujące z leśnymi, biorąc pod uwagę, że większość infrastruktury do obsługi turystów – przede wszystkim baza noclegowa i gastronomiczna – znajduje się poza lasem.
Projekt Koncepcji poprzedzony został diagnozą, opracowaną na podstawie dogłębnych i wielostronnych badań. Zbadane zostało natężenie ruchu turystycznego, zinwentaryzowano atrakcje przyrodnicze i kulturowe oraz istniejące zagospodarowanie turystyczne. Do badań wykorzystano nowoczesne narzędzia, z dronami włącznie. Przeprowadzono badania terenowe oraz ankietowe turystów i osób wypoczywających w siedmiu miejscowościach usytuowanych na całym obszarze. Sporo ważnych informacji uzyskano w wywiadach z przedsiębiorcami prowadzącymi działalność w sektorze turystyki oraz z organizacjami pozarządowymi, których celem statutowym jest rozwój turystyki, rekreacji lub sportu. Jak widać, był to ogromny i wszechstronny zasób informacji, który poddany został analizie przy pomocy najnowocześniejszych metod i narzędzi, w tym specjalnie utworzonych programów.
Oprócz części opisowej zostały sporządzone szczegółowe mapy obszarów leśnych i ich otoczenia, które wskazują lokalizację zinwentaryzowanych i planowanych obiektów. Te mapy zostały uznane przez recenzenta – prof. dr hab. Mariusza Kistowskiego z Uniwersytetu Gdańskiego. za szczególną wartość opracowania.
Co zwiedzać, co chronić a gdzie wypoczywać
W dalszej kolejności należało wskazać najatrakcyjniejsze miejsca i obiekty oraz miejsca wymagające ochrony. Wyróżniono 173 atrakcje przyrodnicze: wąwozy, wydmy, plaże , rzeki i akweny wodne, głazy, źródła, wzniesienia itp. Do tego dochodzi 880 atrakcji kulturowych: zabytkowe cmentarze, kościoły, domy podcieniowe, mosty zwodzone, jazy itp. Ochronie muszą podlegać.: 11 rezerwatów, 9 obszarów specjalnej ochrony ptaków i siedlisk, 2 parki krajobrazowe, 372 pomniki przyrody i 6 użytków ekologicznych. Atrakcje te znajdują się na całym obszarze objętym opracowaniem.
Miejsca wypoczynku poza atrakcjami przyrodniczymi lub kulturowymi potrzebują jeszcze innych walorów – dobrego miejsca do spania i do zabawy oraz dobrego jedzenia. Dokonana inwentaryzacja bazy noclegowej i gastronomicznej oraz pozostałych elementów zagospodarowania turystycznego potwierdziła, że pod tym względem korzystnie wyróżnia się Mierzeja Wiślana. Mając na względzie dobro lasów dokonano jeszcze oceny ich chłonności rekreacyjnej, czyli wyliczono, ilu turystów może przebywać w danym lesie w określonym czasie, żeby nie doprowadzić do jego dewastacji.
Propozycje nie do odrzucenia
Atrakcji, przyrodniczych i kulturowych, nie wystarczy wskazać, trzeba jeszcze je udostępnić i to w sposób, który ich nie zniszczy. Autorzy Koncepcji mają mnóstwo ciekawych pomysłów. Są to m.in. „ścieżki tematyczne” prowadzące po najciekawszych obiektach kulturowych, czatownie i kładki dla turystów lubiących obserwować ptaki, ekstremalny park MTB z torem przeszkód dla rowerów górskich w wyrobisku cegielni w Kadynach. Przykładem może być ścieżka tematyczna zaprojektowana w Weklicach, w gminie Elbląg, nazwana „Śladami pradziejów”. Trasa ma długość 3,5 km, ciągnie się pomiędzy planowanym parkingiem z miejscem wypoczynku do grodziska Duża Góra Zamkowa. Jest na niej 6 punktów z tablicami informacyjnymi: przy grodzisku Duża Góra Zamkowa, sztucznym progu z wodospadem, cmentarzysku i osadzie z kultury wielbarskiej, grodzisku Cyplowate, grodzisku Wyżynne oraz wskazująca, jakie cechy terenu mogły się przyczynić do lokalizacji w tym miejscu tylu grodzisk. Ścieżka tematyczna na Żuławach prowadząca po zabytkach i punktach widokowych, z miejscami do wypoczynku została nazwana „Żuławy w pigułce”. Miłośnikom zabytków techniki spodobałaby się strefa Rybina – Tujsk, z unikatowymi budowlami hydrotechnicznymi, jak mosty zwodzone czy przepompownie. Są to konkretne propozycje i podpowiedzi dla lokalnych władz, organizacji i przedsiębiorców.
Niezbędna jest też poprawa zagospodarowania miejscowości wypoczynkowych na Mierzei, budowa porządnych ścieżek rowerowych, wyposażenie w odpowiednią infrastrukturę turystyczną szlaków wodnych na Żuławach, remont i oznakowanie dróg i ścieżek prowadzących do atrakcyjnych obiektów przyrodniczych, ustawienie tablic informacyjnych, budowa wiat i innych elementów małej architektury w miejscach wypoczynkowych, itp.
Ze względu na to, że rośnie funkcja społeczna lasu, obszary leśne muszą być dostosowane do wypoczynku osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. W Koncepcji założono, że wszystkie urządzenia będą zaprojektowane według zasad projektowania uniwersalnego, którego definicja brzmi: „Projektowanie uniwersalne jest to projektowanie przedmiotów i otoczenia tak, aby były one użyteczne dla wszystkich ludzi w możliwie największym zakresie bez potrzeby stosowania adaptacji lub specjalnego projektowania.” Oznacza to, że wszystkie atrakcje byłyby dostępne dla osób niepełnosprawnych w równym stopniu jak dla zdrowych. Jedno z wystąpień na konferencji poświęcone było temu tematowi. Pokazane zostały przykłady dróg i ścieżek możliwych do przebycia przez osoby z różnymi niepełnosprawnościami, pozbawione progów, występów, kamieni i różnych pozornie drobnych przeszkód, odpowiedniego umieszczenia tablic informacyjnych, konstrukcji szlabanów. Zwrócono uwagę na szczegóły, których często projektanci i wykonawcy nie dostrzegają. Ciekawostką było nowe logo i znaki dostępności dla różnego rodzaju niepełnosprawności.
Żeby wizja stała się rzeczywistością
„Koncepcja zagospodarowania rekreacyjno–turystycznego dla obszaru Leśnego Kompleksu Promocyjnego Lasy Elbląsko–Żuławskie ze szczególnym uwzględnieniem obszarów leśnych”, przedstawia niezwykle atrakcyjną wizję Mierzei Wiślanej, Wysoczyzny Elbląskiej i Żuław, gdzie z przytulnych pensjonatów prowadziłyby wygodne ścieżki do urokliwych zakątków i pamiątek z dawnych czasów, z pięknie usytuowanymi i wyposażonymi miejscami do wypoczynku i dla obserwatorów przyrody, dobrze oznakowane i w miarę gładkie szlaki rowerowe przyciągałyby cyklistów, a mariny wodne z wypożyczalnią sprzętu amatorów turystyki wodnej. Po wodnych i słonecznych kąpielach na czystych nadmorskich i nadzalewowych plażach czekałyby bary i restauracje, gdzie bez uciążliwego stania w kolejkach można by było zaspokoić apetyt, a w czasie deszczu i nawet w zimie byłoby gdzie spędzić miło czas.
Ta wizja ma szansę stać się rzeczywistością jeżeli zaangażują się w jej realizację lokalne samorządy, organizacje pozarządowe i przedsiębiorcy. Część tych osób i instytucji brała udział w konsultacjach społecznych, prowadzonych w trakcie opracowywania programu. Rada Naukowo – Społeczna przy Lokalnym Kompleksie Promocyjnym, która opiniowała program uważa, że potrzebna jest szeroka kampania promocyjna, zachęcająca do korzystania z przedstawionych rozwiązań i propozycji, a lokalne samorządy do uwzględniania ich w planach zagospodarowania przestrzennego. Niezbędne też byłoby powołanie koordynatora podejmowanych działań i przedsięwzięć, a ścisłą współpracę wszystkich zainteresowanych podmiotów mogłoby zapewnić ich zrzeszenie, np. w ponadregionalnym klastrze turystycznym, który byłby też pomocny w pozyskiwaniu środków finansowych.
Rada Naukowo – Społeczna przy Lokalnym Kompleksie Promocyjnym w czerwcu 2016 roku przyjęła uchwałę, której efektem ma być podjęcie współpracy z samorządami w celu urzeczywistnienia projektów i wskazań zawartych w Koncepcji. Opracowanie zyskało też uznanie najwyższych władz Lasów Państwowych – powstał Program działań w zakresie rozwoju turystyki na terenie LKP Lasy Elbląsko–Żuławskie na lata 2017 – 2036, który jest dokumentem wdrażającym wskazania Koncepcji.
Teresa Bocheńska Wersja archiwalna wpisu dostępna pod adresem: http://razemztoba.pl/beta/index.php?NS=srodek_new_&nrartyk= 14547
