Rozpoczął się rok szkolny, więc kompletowanie wyprawki rodzice raczej mają za sobą: są plecaki, podręczniki i zeszyty. Czego poza szkolnymi przyborami potrzebują niepełnosprawni uczniowie? Przede wszystkim możliwości zdobycia wykształcenia.
Raport z „Badania potrzeb osób niepełnosprawnych” (o ktorym pisaliśmy TUTAJ) udowodnił, że sytuacja osób z niepełnosprawnościami wymaga poprawy w wielu aspektach. Jednym z ważniejszych jest edukacja, która obok aktywności zawodowej ma duży wpływ na jakość życia. Szczególne znaczenie ma dla ludzi młodych – badani w wieku 14–17 lat postawili edukację na pierwszym miejscu w hierarchii najistotniejszych potrzeb.
Jakie potrzeby w poszczególnych grupach wysuwają się na pierwszy plan?
Potrzeby niepełnosprawnych intelektualnie i psychicznie chorych
Najgorzej w obszarze edukacji przedstawia się sytuacja osób z upośledzeniem intelektualnym. Aż 66% badanych nie ukończyło żadnej szkoły (lub co najwyżej szkołę gimnazjalną). W tej grupie jest również najwięcej osób, które nie planują kontynuować edukacji. Nauka osób z niepełnosprawnością intelektualną lub psychicznie chorych często przyjmuje formę indywidualnego nauczania bądź odbywa się w szkołach specjalnych. Warto pamiętać, że badana grupa ma dużą potrzebę integracji, dlatego włączanie społeczne powinno obejmować także obszar edukacji.
Ze względu na specyfikę niepełnosprawności, osoby z upośledzeniem umysłowym (a także – w pewnym stopniu – osoby zmagające się z chorobami psychicznymi) potrzebują kompleksowego wsparcia w obszarze edukacji. Dla tej grupy szczególnie ważne są potrzeby w zakresie wsparcia pozafinansowego. Jeśli chodzi o postawę społeczeństwa, rezultaty może przynieść zmiana nastawienia: istotne jest poświęcenie uczniowi dużej uwagi w połączeniu z wyrozumiałością i cierpliwością. Zdobywaniu wykształcenia sprzyja mała liczebność klas (cisza i spokój ułatwiają skupienie) oraz udział w specjalistycznych i dodatkowych zajęciach, takich jak nauka zachowań prospołecznych, wyjazdy integracyjne lub kulturalne czy zajęcia wyrównawcze. W tej grupie ważny jest również dostęp do specjalistów, np. psychologa lub logopedy. Zajęcia wychowania fizycznego dostosowane do potrzeb mogą stać się częścią rehabilitacji fizycznej.
Szkoła bez barier architektonicznych
Osoby z niepełnosprawnością ruchową biorące udział w badaniu jako ważniejsze wskazywały potrzeby finansowe. Zdobywanie wykształcenia jest dla tej grupy problematyczne ze względu na trudności w poruszaniu się w przestrzeni publicznej i wszechobecne bariery architektoniczne. W związku z tym jako kluczowy element wsparcia wskazuje się dostosowanie placówki do potrzeb osób z dysfunkcją ruchu, dofinansowanie dojazdu do szkoły oraz zakupu niezbędnych pomocy naukowych i podręczników.
Zagwarantowanie dostępu do edukacji w przypadku tej grupy zaczyna się od możliwości uczęszczania na zajęcia. Gdy uczeń z niepełnosprawnością ruchową znajdzie się już w szkole, ważne jest, by zapewnić mu odpowiednie warunki do nauki (ułatwieniem będzie np. miejsce w niedużej odległości od nauczyciela i tablicy).
Niewidzący i niedowidzący w szkole
Dla osób z niepełnosprawnością wzroku już droga do szkoły lub na uczelnię może być problematyczna – w przestrzeni publicznej brakuje sygnalizacji dźwiękowej, która mogłaby ułatwić przemieszczanie się. Napotykane bariery są również związane z dostępem do informacji. Czego w szkole potrzebują niedowidzący i niewidzący uczniowie?
W zdobyciu wykształcenia pomocne będą specjalnie przystosowane podręczniki (większy druk, język Brailla, elektroniczna wersja podręcznika) oraz formy zaliczeń (wydłużenie czasu, sprawdzanie wiedzy poprzez odpowiedzi ustne). Integralną częścią edukacji staje się wiedza przekazywana drogą elektroniczną, na różnego rodzaju platformach internetowych. Ważne jest, by strona www, na której znajdują się treści edukacyjne, była przystosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnością wzrokową, np. poprzez możliwość ustawienia kontrastu lub powiększenia tekstu. Pomocne w tym będą również urządzenia związane z dysfunkcją (takie jak powiększalniki czy lupy) oraz specjalne programy komputerowe.
Niepełnosprawność słuchowa a edukacja
Z przeprowadzonego badania wynika, że dla osób z niepełnosprawnością słuchu edukacja jest bardzo ważna. Niestety, specyfika dysfunkcji i wynikające z niej trudności komunikacyjne często stają na przeszkodzie w zdobyciu wykształcenia, szczególnie w przypadku znacznego stopnia niepełnosprawności.
Dla osób z dysfunkcją słuchu niezwykle istotna jest sfera komunikacji: znajomość języka polskiego, umiejętność mówienia, a także możliwość stałej asysty tłumacza migowego. Jak pokazują wyniki badania, środowisko osób niepełnosprawnych słuchowo „ma tendencję do zamykania się we własnym gronie”, co czasem prowadzi do izolacji. Włączanie społeczne może mieć pozytywny wpływ na przebieg edukacji. Co jeszcze ułatwi osobom z dysfunkcją słuchu zdobywanie wykształcenia? Wśród wskazywanych potrzeb na pierwszym plan wysuwają się te związane ze sprzętem, który zmniejszy barierę komunikacyjną. Aparat słuchowy, system FM, nakładka do implantu ślimakowego – urządzenia mogą usprawnić przepływ informacji, umożliwiając uczniom zdobywanie wiedzy. Osoby z niepełnosprawnością słuchową potrzebują również odpowiednich programów komputerowych i sprzętu, a także przystosowanych form zaliczeń i materiałów naukowych.
Wśród wskazywanych potrzeb znalazły się również elementy wsparcia niezwiązane ze sprzętem – dla osób z niepełnosprawnością słuchową istotna jest również pomoc specjalistów (psychologa, logopedy) oraz zajęcia dostosowane do potrzeb, np. wykłady z językiem migowym.
Potrzeby powszechne
Osoby z niepełnosprawnościami napotykają wiele przeszkód na drodze do zdobycia wykształcenia, a badanie wykazało, że specjalne potrzeby ma co trzecia ucząca się osoba niepełnosprawna.
Dysproporcje w obszarze edukacji pojawiają się ze względu na rodzaj dysfunkcji, a także miejsce zamieszkania – niepełnosprawni mieszkający w małych miejscowościach lub na wsi mają bardziej utrudniony dostęp do specjalistycznego wsparcia niż ci, którzy żyją w dużych miastach.
Istnieją jednak potrzeby powszechne. Bez względu na rodzaj niepełnosprawności dotyczą one sprzętu pomocniczego związanego z posiadaną dysfunkcją. Dla każdej z badanych grup istotne jest również wsparcie finansowe, dlatego wśród kluczowych instrumentów wsparcia są: dofinansowanie na zakup podręczników i pomocy naukowych, dofinansowania kosztów dojazdu lub zakwaterowania, opłata za czesne oraz pomoc materialna związana z nauką bez konkretnego przeznaczenia.
Jak pokazuje raport, edukacja jest z jednym aspektów życia, w których konieczne jest wprowadzenie zmian, by osoby z różnymi niepełnosprawnościami mogły korzystać z prawa do zdobywania wiedzy na równi z pełnosprawnymi uczniami.
Źródło: PFRON
oprac. MS Wersja archiwalna wpisu dostępna pod adresem: http://razemztoba.pl/beta/index.php?NS=srodek_new_&nrartyk= 16375
