Choroba podstępna, groźna a mało znana tym, których jeszcze nie dopadła lub nie zagroziła komuś bliskiemu. Jest piątą w kolejności przyczyną zgonów w Polsce. Niestety, zaczynamy się leczyć, gdy straty są już bardzo poważne. A przecież w wielu przypadkach można było wcale nie zachorować lub wykonać proste badanie i rozpocząć leczenie, gdy pojawiły się pierwsze objawy. W Polsce i na świecie prowadzi się programy profilaktyczne, które mogą uratować zdrowie i życie. Co zatem trzeba widzieć?
Co to jest POCHP?
Pochp, czyli Przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc. POCHP to połączenie dwóch dobrze znanych chorób – przewlekłego zapalenia oskrzeli i rozedmy płuc.
Jest chorobą częstą. Badania epidemiologiczne przeprowadzone w Polsce wskazują, że na POChP choruje około 10% Polaków, którzy ukończyli 40 lat. POChP jest najczęstszą przewlekłą chorobą płuc prowadzącą do inwalidztwa chorobowego w Polsce. Na tę chorobę umiera w Polsce ponad 17 000 osób rocznie. Jest to piątą z kolei główna przyczyna zgonu, po chorobach serca i naczyń, nowotworach oraz urazach i innych gwałtownych przyczynach zgonu. Podobnie dzieje się w większości rozwiniętych krajów świata.
Nie ma skutku bez przyczyny
Główną przyczyną przedwczesnego starzenia się płuc jest dym tytoniowy. U co czwartego palacza papierosów dym tytoniowy powoduje przedwczesne starzenie się płuc. Dlatego każdy palący papierosy powinien wykonać badanie spirometryczne. Jeżeli wynik jest nieprawidłowy, musi przestać palić. Jeżeli pali się nadal nieuniknione jest rozwinięcie się ciężkiej postaci POChP. Oznacza to bardzo dokuczliwą duszność, nawet podczas niewielkiego wysiłku, i przedwczesną śmierć.
Innymi przyczynami wystąpienia POCH są inne środowiskowe czynniki ryzyka mające mniejsze znaczenie to intensywne narażenie zawodowe na pyły i substancje chemiczne (opary, substancje drażniące i zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego (spaliny, smog, tlenki siarki). Przyczyną choroby są też często nawracające i rzadko leczone infekcje układu oddechowego zwłaszcza przewlekłe zapalenia oskrzeli z okresu dzieciństwa.
Symptomy
Przez wiele lat jedynym objawem choroby jest poranny kaszel, bagatelizowany przez pacjentów. W późnym okresie choroby pojawia się duszność podczas wysiłku. Dochodzi do brak tchu (zadyszka) podczas wchodzenia na schody, biegu lub innego dużego, a w końcu nawet bardzo małego wysiłku. Kaszel jest objawem przewlekłego zapalenia oskrzeli, a duszność oznacza, że rozwinęła się również rozedma i obturacja drzewa oskrzelowego.
Dym tytoniowy wywołuje zapalenie oskrzeli oraz niszczy bardzo delikatne części płuca (pęcherzyki płucne) czyli powoduje rozedmę. Choroba przez wiele lat jest nieodczuwana ponieważ jedyny objaw – kaszel – jest przez palacza papierosów lekceważony. Drugi objaw – duszność podczas wysiłku, który skłania chorego do szukania pomocy lekarskiej, jest objawem późnym. Nie wolno czekać aż pojawi się ten groźny objaw.
Smutna historia (choroby) bez happy endu
Charakterystyczną cechą POChP jest jej podstępny przebieg. Choroba rozwija się przez wiele lat nie powodując żadnych objawów. Wiek, w którym rozpoczyna się palenie papierosów stale obniża się. U większości palaczy następuje to około 20. roku życia. Można przyjąć, że w tym czasie choroba zaczyna się rozwijać.
Poranny kaszel, pierwszy objaw choroby, który wkrótce się pojawia, jest przez palaczy lekceważony i traktowany nie jako cecha choroby ale jako nieszkodliwe następstwo palenia. Zmiany w drożności oskrzeli wykrywane badaniem spirometrycznym pojawiają się po około 10 latach trwania nałogu.
Jednak chory pojawia się u lekarza dopiero, kiedy zaniepokoi go uczucie duszności podczas wysiłku, który do niedawna wykonywał bez trudności. Niestety, duszność podczas wysiłku pojawia się dopiero w zaawansowanym okresie choroby, kiedy ponad połowa rezerw oddechowych została bezpowrotnie utracona.
Rozpoznanie stawia się zwykle u chorych znajdujących się między 50. a 60. rokiem życia przy okazji wizyty u lekarza spowodowanej zaostrzeniem choroby. Wkrótce potem chory zmuszony jest przerwać pracę i starać się o rentę inwalidzką. Palacze papierosów rekrutują się głównie z warstw społecznych o najniższym stopniu wykształcenia, najczęściej spośród pracowników fizycznych. Ci przechodzą na rentę najwcześniej. Jeśli chory nie przestaje palić, to choroba nasila się nieubłaganie, pomimo objawowego leczenia, prowadząc do przedwczesnego zgonu.
W końcowym okresie choroby, kiedy POChP znajduje się w stadium niewydolności oddychania i serca płucnego, leczenie jest bardzo kosztowne. Składają się na nie domowe leczenie tlenem, częste hospitalizacje spowodowane zaostrzeniami choroby, stosowanie kosztownych antybiotyków, a niekiedy wentylacji mechanicznej.
Nie jesteśmy bez szans, czyli rozpoznanie
Chorobę można rozpoznać w okresie kiedy jedynym objawem jest kaszel. Służy temu badanie spirometryczne. Wszyscy palacze tytoniu, którzy ukończyli 40 lat powinni wykonać badanie spirometryczne, aby sprawdzić czy nie są chorzy na POChP.
Spirometria jest pomiarem parametrów oddychania. Podczas badania spirometrycznego mierzy się pojemność życiowa płuc, czyli objętość powietrza, jaką można nabrać podczas najgłębszego wdechu lub wydychając z płuc podczas najsilniejszego wydechu. Inną cechą płuc badaną podczas spirometrii jest szybkość wydechu, czyli maksymalna objętość powietrza, jaką badany wydycha podczas pierwszej sekundy gwałtownego wydechu.
Wykonując spirometrię można zbadać, czy pojemność płuc jest taka, jakiej się można spodziewać w danym wieku czy lepsza np. jeśli uprawiało się sport. Może być też sytuacja odwrotna. Badanie spirometryczne może wykazać, że rezerwy płucne są mniejsze niż spodziewane, inaczej mówiąc płuca są starsze niż wiek kalendarzowy.
Wczesne rozpoznanie to połowa sukcesu
Każdą chorobę powinno się rozpoznawać wcześnie. Większa jest wtedy szansa jej zupełnego wyleczenia lub zapobieżenia, całkowitego lub częściowego, postępowi choroby.
Za korzyścią wczesnego rozpoznawania POChP przemawia wiele argumentów. Dwa z nich mają decydujące znaczenie. Pierwszym jest egzogenna przyczyna choroby. U 90% procent chorych powodem zachorowania jest palenie papierosów. Jest to czynnik, którego trudno się pozbyć ale, ale jest to możliwe.
Drugim argumentem jest wielokrotnie potwierdzone zjawisko, że przerwanie palenia tytoniu we wczesnym okresie POChP zwalnia postęp choroby. Reakcji takiej nie ma w innych chorobach spowodowanych paleniem papierosów (rak płuca), lub w których palenie papierosów jest tylko jednym z czynników patogenetycznych takich jak choroba wieńcowa i nadciśnienie tętnicze.
Program profilaktyki chorób odtytoniowych (w tym pochp) – etap podstawowy
Od 2004 roku realizowany jest w Polsce prozdrowotny program „Profilaktyka POChP”. Program jest finansowany przez NFZ. Jego celem jest wczesne wykrywanie choroby a także skłanianie palących papierosy, aby przestali palić i dzięki temu uchronili się przed zachorowaniem.
Do udziału w programie zapraszane są osoby w wieku 40 – 65 lat, które palą lub paliły w przeszłości przynajmniej przez 10 lat. Do udziału w programie kwalifikują się też osoby w wyżej wymienionym wieku, które nigdy nie paliły, ale mają objawy sugerujące POChP, przewlekły kaszel (kaszel przez przynajmniej 3 miesiące w roku od dwu lub więcej lat) lub/i duszność (brak tchu) podczas wysiłku lub częste przeziębienia.
Program realizują lekarze rodzinni i lekarze interniści podstawowej opieki zdrowotnej w około 600 przychodniach w całej Polsce. Adresy tych przychodni można uzyskać w wojewódzkich oddziałach NFZ. Aby skorzystać z programu nie musi się być zarejestrowanym u lekarza, który wykonuje program. Trzeba jednak takiego lekarza(przychodnię) odnaleźć i spełniać warunki udziału w programie.
Program składa się z kilku etapów. W pierwszym zapraszany na badanie wypełnia krótką ankietę (1 minuta) o paleniu, kaszlu i duszności. Osoby odpowiadające „tak” na pytania ankiety są zapraszane do przychodni na badanie spirometryczne, badanie lekarskie i poradę antypapierosową (jeśli palą). Osoby, u których wynik badania spirometrycznego jest nieprawidłowy są kierowani do specjalisty chorób płuc w celu ustalenia rozpoznania choroby.
Osoba chora chcąc przebadać się u specjalisty powinna zgłosić do poradni specjalistycznej pulmonologicznej. Powinna posiadać skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu.
Gabinety pulmonologa w Elblągu: Poradnia Gruźlicy i Chorób Płuc
110 Szpitala Wojskowego z Przychodnią ul. Komeńskiego 35, tel. rejestracja do poradni specjalistycznych 55 239 45 62; Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Poradnia Gruźlicy i Chorób Płuc dla Dorosłych ul. Żeromskiego 22, tel. 55 232 52 22. Danuta Stanicka Wersja archiwalna wpisu dostępna pod adresem: http://razemztoba.pl/beta/index.php?NS=srodek_new_&nrartyk= 7271
