Najlepszym rozwiązaniem dla osoby chorej jest dobrowolne poddanie się przez nią leczeniu psychiatrycznemu, chociażby w celu poprawy jej stanu zdrowia, jak i lepszego funkcjonowania w społeczeństwie. Przynosi ono wtedy najbardziej oczekiwane efekty, gdy sam pacjent stara się współpracować z lekarzem.
Niestety wielokrotnie zdarza się, że osoby chore psychicznie albo z zaburzeniami psychicznymi nie zdają sobie sprawy z konieczności leczenia, nie czując się chore albo konsekwentnie odmawiają proponowanej im pomocy. Niewątpliwie, sposób w oparciu o który miałaby nastąpić poprawa stanu zdrowia osoby chorej, powinien być dla niej jak najmniej uciążliwy. Przebywając w szpitalu psychiatrycznym czy domu pomocy społecznej nie ma ograniczeń, aby chory mógł porozumiewać się z rodziną i innymi osobami. Nie powinna być również sprawdzana korespondencja takiej osoby, ponieważ jest to rzecz prywatna. Możliwa jest także zgoda ordynatora oddziału psychiatrycznego na czasowe przebywanie poza szpitalem, jeżeli nie zagraża to życiu pacjenta albo życiu lub zdrowiu innych osób. Szczegółowe uregulowania dotyczące leczenia osób chorych psychicznie lub z zaburzeniami psychicznymi znajdują się w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego (tekst jednolity z dnia 5 kwietnia 2017 roku).
Badanie bez zgody pacjenta
Jeżeli wymaga tego sytuacja, możliwe jest zbadanie osoby, u której występują zaburzenia psychiczne bez jej zgody. Wszystko zależy od tego w jaki sposób się zachowuje. Jeżeli może zagrażać bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób lub nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, może być poddana badaniu psychiatrycznemu także bez jej zgody, a osoba małoletnia lub ubezwłasnowolniona całkowicie – również bez zgody jej przedstawiciela ustawowego. Istnieje nawet możliwość zastosowania przymusu bezpośredniego, a szczegółowe postępowanie w tym zakresie uregulowane zostało przepisami wymienionej ustawy o ochronie zdrowia psychicznego.
O konieczności przeprowadzenia takiego badania decyduje lekarz psychiatra, a gdy w danej chwili nie jest to możliwe to inny lekarz, niemniej jednak uprzedza się badanego lub jego opiekuna jakie są przyczyny przeprowadzenia badania. Wszystko zależy od okoliczności danej sytuacji. Gdy istnieje taka potrzeba lekarz przeprowadzający badanie zarządza niezwłoczne przewiezienie chorego do szpitala. Jeżeli zastosowany został przymus bezpośredni, przewiezienie chorego następuje w obecności lekarza, pielęgniarki lub zespołu ratownictwa medycznego.
Przyjęcie do szpitala
Aby osoba z zaburzeniami psychicznymi została przyjęta do szpitala psychiatrycznego, wymagana jest jej pisemna zgoda i ważne skierowanie do szpitala, a w nagłych przypadkach możliwe jest również przyjęcie bez skierowania, jednak za jej pisemną zgodą. Sprawa komplikuje się, gdy mamy do czynienia z osobą chorą psychicznie lub osobą upośledzoną umysłowo niezdolną do wyrażenia zgody, wówczas w celu przyjęcia do szpitala psychiatrycznego wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby. Zdarzają się jednak nagłe przypadki, a wtedy osoba chora może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego nawet bez wcześniejszego uzyskania zgody sądu opiekuńczego. Wówczas konieczne jest, o ile to możliwe, zasięgnięcie pisemnej opinii innego lekarza, najlepiej psychiatry albo pisemnej opinii psychologa, a dyrektor szpitala psychiatrycznego zawiadamia niezwłocznie sąd opiekuńczy właściwy ze względu na siedzibę szpitala i przedstawia sytuację, opisując okoliczności uzasadniające przyjęcie, przy czym niezbędne jest uzyskanie zgody sądu na pobyt tej osoby w szpitalu. Osoby małoletnie lub ubezwłasnowolnione całkowicie samodzielnie nie decydują o tym czy chcą przebywać
w szpitalu czy też nie wyrażają takiej woli. O wszystkim decydują ich przedstawiciele ustawowi. Są jednak dwa wyjątki od powyższej zasady, dotyczące małoletnich powyżej 16 roku życia lub osób pełnoletnich całkowicie ubezwłasnowolnionych, jednak zdolnych do wyrażenia zgody, wówczas wymagane jest również uzyskanie zgody tej osoby na przyjęcie. W przypadku sprzecznych oświadczeń dotyczących przyjęcia do szpitala psychiatrycznego, decyzję podejmuje sąd opiekuńczy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby.
Przyjęcie chorego do szpitala bez jego zgody
Osoba chora psychicznie może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez jej zgody, wtedy gdy jej dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu tej choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób. Decyduje o tym lekarz po jej zbadaniu, wyjaśniając choremu przyczyny przyjęcia do szpitala i poinformowaniu go
o jego prawach. Wskazana jest również opinia drugiego lekarza psychiatry albo psychologa. Po zatwierdzeniu przez ordynatora, kierownik szpitala zobowiązany jest zawiadomić o tym fakcie sąd opiekuńczy miejsca siedziby szpitala w ciągu 72 godzin od chwili przyjęcia. Podobnie zachowująca się osoba, u której widoczne są zaburzenia psychiczne, a istnieją wątpliwości czy jest chora psychicznie, może być przyjęta na obserwację, trwającą nie dłużej jednak niż na 10 dni. Do szpitala psychiatrycznego jest również przyjmowana osoba chora psychicznie bez jej zgody, jeżeli jej dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że nieprzyjęcie do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego bądź jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia. O potrzebie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego takiej osoby orzeka sąd opiekuńczy jej miejsca zamieszkania – na wniosek jej małżonka, krewnych w linii prostej (rodziców, dziadków, pełnoletnich dzieci czy wnuków), rodzeństwa, jej przedstawiciela ustawowego lub osoby sprawującej nad nią faktyczną opiekę. Wniosek może zgłosić również organ do spraw pomocy społecznej. Do wniosku dołącza się orzeczenie lekarza psychiatry uzasadniające potrzebę leczenia w szpitalu psychiatrycznym, wydane nie wcześniej niż 14 dni przed złożeniem wniosku. Jeżeli wniosek lub załączone do wniosku dokumenty uprawdopodabniają zasadność przyjęcia do szpitala psychiatrycznego, a złożenie zaświadczenia lekarskiego nie jest możliwe, sąd zarządza poddanie osoby chorej odpowiedniemu badaniu, które może być przeprowadzone nawet gdy nie ma na to jej zgody. O wypisaniu ze szpitala psychiatrycznego postanawia ordynator, jeżeli uzna, że ustały przyczyny przyjęcia i pobytu tej osoby w szpitalu psychiatrycznym bez jej zgody. Należy wskazać, że osoba przekazująca lekarzowi lub instytucji informacje o występujących u innej osoby objawach zaburzeń psychicznych, wiedząc że te informacje są nieprawdziwe podlega karze.
Postępowanie przed sądem opiekuńczym
Po uzyskaniu zawiadomienia, sąd opiekuńczy zobowiązany jest do wszczęcia postępowania, dotyczącego przyjęcia do szpitala psychiatrycznego. Takie postępowanie może być również prowadzone na wniosek osoby chorej lub jej przedstawiciela ustawowego, jej małżonka, krewnych w linii prostej, rodzeństwa bądź osoby sprawującej nad nią faktyczną opiekę czy nawet z urzędu. Jeżeli w trakcie trwającego postępowania osoba chora sama wyrazi zgodę na pobyt w szpitalu, dalsze prowadzenie sprawy jest niecelowe, a postępowanie jest umarzane. W razie stwierdzenia przez sąd, że pobyt w szpitalu osoby chorej psychicznie lub z zaburzeniami psychicznymi jest niezasadny, szpital psychiatryczny jest zobowiązany wypisać tę osobę niezwłocznie po doręczeniu mu postanowienia sądu. Przed wydaniem postanowienia w sprawie, sąd jest obowiązany uzyskać opinię jednego lub kilku lekarzy psychiatrów. Biegłym nie może być osoba, która uczestniczyła w podjęciu decyzji o przyjęciu do szpitala lub odmowie wypisania osoby chorej psychicznie ze szpitala psychiatrycznego.
W ostateczności sąd może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie przez Policję chorego nie tylko na badanie przez biegłego sądowego, ale również w celu przyjęcia do szpitala psychiatrycznego. Osobie przebywającej w szpitalu psychiatrycznym sąd opiekuńczy miejsca siedziby szpitala ustanawia kuratora, jeżeli osoba ta w czasie pobytu w szpitalu potrzebuje pomocy do prowadzenia wszystkich swoich spraw albo poszczególnych spraw. Sąd może również ustanowić dla osoby, której postępowanie dotyczy adwokata z urzędu, nawet gdy wniosek o jego ustanowienie nie został złożony (za wynagrodzenie takiego pełnomocnika zapłaci Skarb Państwa), gdy uzna udział adwokata w sprawie za potrzebny, niewątpliwie zawsze warto z takiej pomocy prawnej skorzystać.
Eliza Krakowska – Mowińska, Radca Prawny Wersja archiwalna wpisu dostępna pod adresem: http://razemztoba.pl/beta/index.php?NS=srodek_new_&nrartyk= 17320
