Na sesji w grudniu 2008 r. Rada Miejska w Elblągu uchwaliła „Elbląski program na rzecz osób starszych na lata 2009-2013”. Program zakłada m.in. rozszerzenie zakresu usług opiekuńczych, lepszą opiekę medyczną, utworzenie Centrum Pomocy dla osób Starszych i Niepełnosprawnych. Cały ciężar realizacji programu wziął na siebie MOPS. Czy podoła?
Przybywa seniorów, rosną potrzeby
Rozpoczęcie prac nad wojewódzkim programem na rzecz osób starszych stało się impulsem do podobnego działania w Elblągu. Dotychczasowy program „Bezpieczna starość” przestał odpowiadać potrzebom społecznym i organizacje zajmujące się problemami osób starszych dopominały się o nowe działania, które mogłyby poprawić jakość życia elbląskich seniorów. A jest ich w Elblągu sporo: według stanu na 12.02.2008 r., to 22 516 osób w przedziale wiekowym 50 – 70 lat oraz 11 300 powyżej 70-tego roku życia.
Wyzwanie zostało podjęte
Powstał zespół złożony z przedstawicieli wielu instytucji miejskich i organizacji pozarządowych. Prace zespołu organizował MOPS, moderatorem spotkań był Arkadiusz Jachimowicz z Elbląskiego Stowarzyszenia Wspierania Organizacji Pozarządowych (ESWIP), a w zespole znaleźli się ponadto przedstawiciele środowiska medycznego, klubów seniora, Elbląskiej Rady Konsultacyjnej Osób Niepełnosprawnych (ERKON), Stowarzyszenia Integracyjnego „Razem”, Stowarzyszenia LAZARUS, Fundacji Elbląg, Regionalnego Centrum Wolontariatu, Uniwersytetu III Wieku i Osób Niepełnosprawnych, Biblioteki Elbląskiej, Ligi Kobiet Polskich.
Najważniejsze zdrowie i aktywność
Zespół podczas wielu wspólnych spotkań i warsztatów wypracował program – daleki na pewno od doskonałości, ale uwzględniający najważniejsze potrzeby seniorów. W pracy tej wykorzystano badania i doświadczenia wojewódzkie, przyjęta została podobna metodologia i podział na 4 obszary:
1. system wsparcia – infrastruktura, usługi socjalne;
2. zdrowie, profilaktyka, służba zdrowia,
3. aktywność i zainteresowania osób starszych,
4. wizerunek osoby starszej w społeczności lokalnej.
Każdy z obszarów został poddany analizie SWOT: badaniu mocnych i słabych stron oraz zewnętrznych szans i zagrożeń, które mogą pomagać lub przeszkadzać w realizacji programu.
Zwrócono m.in. uwagę na brak opieki geriatrycznej, trudną sytuację materialną i osobistą samotnych osób starszych, małą aktywność osób po pięćdziesiątce, a z drugiej strony duży potencjał organizacji pozarządowych i istniejących instytucji. Szanse należy upatrywać w tym, że osoby starsze zostały dostrzeżone przez Unię Europejską a także (może dzięki temu) przez rząd i samorządy, co oznacza, że pojawią się środki finansowe. Bardzo niekorzystny z kolei wpływ na sytuację seniorów mają zły stereotyp osoby starszej, trudna sytuacja rodzin i osłabienie więzi rodzinnych.
Autorzy programu założyli, że seniorzy przede wszystkim powinni pomóc sobie sami: jak najdłużej utrzymać sprawność fizyczną i intelektualną i prowadzić aktywny tryb życia.
Potrzebne są do tego odpowiednie warunki: skuteczna opieka medyczna, możliwość wykonywania pracy zawodowej i woluntarystycznej oraz szeroka oferta służąca aktywnemu spędzaniu wolnego czasu. W trudnej sytuacji materialnej – pomoc socjalna, w okresie długotrwałej choroby – odpowiedni system opieki.
Czego mogą oczekiwać elbląscy seniorzy
„Elbląski program na rzecz osób starszych na lata 2009 – 2013”, który wchodzi w życie, oprócz doskonalenia kadry i sprawniejszego wykonywania dotychczasowych zadań i obowiązków pracowników socjalnych, zawiera szereg nowych zadań, z których najistotniejsze to:
– wprowadzenie popołudniowych i nocnych usług opiekuńczych,
– zorganizowanie płatnej pomocy sąsiedzkiej,
– szkolenie pielęgniarek środowiskowych nt. opieki geriatrycznej,
– zatrudnienie w MOPS asystentów osób starszych,
– utworzenie poradni geriatrycznej z opieką domową,
– utworzenie Centrum Pomocy Osobom Starszym i Niepełnosprawnym,
– utworzenie banku ofert pracy dla osób starszych i szkolenia kwalifikacyjne dla osób w wieku 50+,
– radiowa i prasowa kampania informacyjna nt. przeciwdziałania przemocy wobec osób starszych,
organizowanie spotkań (zajęć) informacyjno-edukacyjnych dla młodzieży dotyczących problemu starości.
Zakłada się też kontynuowanie i rozwój dotychczasowych usług i form działalności na rzecz osób starszych, jak np. Uniwersytetu III Wieku i Osób Niepełnosprawnych.
Realizacja i monitoring programu
Za realizację programu odpowiedzialny jest Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej.
Jako źródła finansowania wymieniane są: środki z budżetu miasta, z Powiatowego Urzędu Pracy, MOPS, z budżetu wojewody, Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia, PFRON, środki z unijnego programu Kapitał Ludzki i innych programów grantowych.
Monitoring prowadzić będzie Centrum Pomocy Osobom Starszym i Niepełnosprawnym (po jego utworzeniu). Centrum przy współpracy z Wydziałem Społecznym Urzędu Miejskiego każdego roku opracuje i przedłoży Radzie Seniorów raport z realizacji programu, na podstawie danych zebranych z instytucji i organizacji realizujących zadania w poszczególnych obszarach. Raport przedłożony zostanie Radzie Seniorów, która na jego podstawie przygotuje wnioski dla Prezydenta Miasta. W IV kwartale 2013 r, zostanie przeprowadzona ewaluacja ex-post, która oceni oddziaływanie programu, jego efekty i trwałość oraz dostarczy danych do opracowania programu na kolejny okres.
Bez konsultacji, bez organizacji
Projekt programu przygotowany przez zespół roboczy został rozesłany do członków zespołu do konsultacji. Jakież jednak było zdziwienie większości z nich, gdy okazało się, że uchwalony dokument znacznie odbiega od konsultowanego projektu.
Zmiany zaczęły się już od wizji. Przyszłość elbląskich seniorów – czyli wizję programu – zespół określił następująco:
Elbląscy seniorzy prowadzą zdrowy tryb życia, cieszą się dobrym zdrowiem i mają pełen dostęp do usług medycznych. Przeciętna długość ich życia wydłuża się. Mieszkają w swoich własnych domach.
Seniorzy samodzielnie i aktywnie uczestniczą w życiu społecznym. Są kreatywni, kultywują współpracę międzypokoleniową. Mają nieskrępowany dostęp do oferty kulturalnej miasta, uprawiają turystykę, edukują się.
Seniorzy chętnie podejmują pracę zawodową. Jest dla nich przygotowana bogata oferta pracy. W razie potrzeby mają możliwość podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych.
Elbląscy seniorzy darzeni są szacunkiem przez mieszkańców miasta. Żyją bezpiecznie, ich godność, prywatność i intymność nigdy nie jest naruszana.
W wersji uchwalonej została ona uproszczona i brzmi tak:
Mieszkańcy Elbląga, w jesieni swego życia są darzeni powszechnym szacunkiem, żyją w godnych warunkach, czują się bezpieczniejsi, zdrowsi, bardziej potrzebni i zadowoleni, biorą aktywny udział w życiu publicznym miasta, mają możliwość realizowania swoich zainteresowań, wykorzystania swojej wiedzy, doświadczenia i potencjału.
Podobnie uproszczony został cały program, przy czym najgorsze jest to, że wykreślone zostały działania, które zdaniem przedstawicieli organizacji miały mieć fundamentalne znaczenie. Pierwsze, to utworzenie sieci lokalnych placówek dziennych, usytuowanych blisko miejsca zamieszkania, gdzie każda osoba starsza mogłaby samodzielnie dojść, spotkać znajomych, wziąć udział w interesujących ją zajęciach, zrealizować własne pomysły. Drugie, to utworzenie systemu mieszkalnictwa chronionego, który umożliwiłby samodzielne funkcjonowanie we własnym mieszkaniu, otrzymując tyle pomocy, ile dana osoba potrzebuje. Rozwiązania takie są z powodzeniem stosowane w krajach zachodnich.
Zmieniony został układ dokumentu: w projekcie działania podporządkowane były poszczególnym celom szczegółowym, obecnie zostały od tych celów oderwane i nie wiadomo, jaka droga do konkretnego celu prowadzi.
Bardzo istotne zmiany nastąpiły w harmonogramie: zniknęły z niego organizacje, jako realizatorzy programu, z wyjątkiem kilku określonych przypadków. Głównym wykonawcą programu jest Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej.
Mimo wszystko wspólnie
W związku z brakiem konsultacji społecznych ostatecznej wersji programu, na wniosek organizacji biorących udział w jego tworzeniu, odbyło się spotkanie w tej sprawie na forum Rady Elbląskich Organizacji Pozarządowych. W spotkaniu, oprócz przedstawicieli organizacji uczestniczyły: Barbara Dyrla – naczelnik Wydziału Społecznego oraz Mirosława Grochalska – dyrektor MOPS. Okazało się, że wykreślone zadania wydały się władzom miasta zbyt śmiałe i za trudne do realizacji.
Stanowiska obu stron w sprawie konsultacji pozostały rozbieżne, jednak dla dobra wspólnego postanowiono kontynuować nawiązaną współpracę w formie cyklicznych spotkań przedstawicieli wszystkich zainteresowanych instytucji i organizacji, które będą miały na celu monitorowanie realizacji programu i dostosowywanie go do bieżących potrzeb.
Jest to konieczne, bo tylko zaangażowanie całej społeczności może coś zmienić w sytuacji osób starszych, przebudować ich wizerunek, włączyć w nurt życia społecznego, pomóc wyjść z osamotnienia.
Bo jak głosi motto programu ”Jesień życia nie musi być szara, może mieć wszystkie kolory tęczy”.
Teresa Bocheńska Wersja archiwalna wpisu dostępna pod adresem: http://razemztoba.pl/beta/index.php?NS=srodek_new_&nrartyk= 3273
